De Bijbel boven

Pieter van Ojen ziet uit naar bekering en geloof onder Albanezen

Thema Woord, werker en wereld (2)

Door Elbert Lindhout

Met een klap legt de Albanese man de Kanun boven op de Bijbel. ‘Dit is de juiste volgorde’, meldt hij nadrukkelijk. Evangelist Pieter van Ojen heeft in veel situaties te maken met diepgewortelde elementen uit de Albanese cultuur. Komt Gods Woord bovenop te liggen bij mensen in Albanië?

Het Woord vormt de bovenste punt van de driehoek Woord, werker en wereld. In dit artikel kijken we met name naar de verhouding tussen Woord en wereld. De bijbelse boodschap moet bekering uitwerken in de wereld. We laten Pieter van Ojen, evangelist in Durrës, aan het woord over de situatie in Albanië.

Hoe ziet de 'wereld' eruit in Albanië?
‘De cultuur is totaal anders in vergelijking met Nederland. Gastvrijheid is heel belangrijk. Misschien zijn er momenten dat het niet goed uitkomt, maar dat wordt weinig gezegd: gastvrijheid staat hier bovenaan. In de cultuur van Albanië moet schaamte en schande voorkomen worden. De eer van de ander is belangrijker dan de waarheid.
Kenmerkend voor de Albanese cultuur is het gewoonterecht, vastgelegd in de Kanun, ontwikkeld in de afgelopen honderden jaren. In de Kanun staan de rechten en plichten van het volk. In de Kanun staat bijvoorbeeld beschreven hoe de bloedwraak toegepast mag worden. Er geldt dan echt nog de ‘oog om oog’ en ‘tand om tand’-gedachte. De overheid accepteert de Kanun niet, zij vindt dat de grondwet en andere wetten vanuit de overheid hierboven staan.
Nagenoeg alle Albanezen geloven in ‘Zot’ (Albanees voor God). ‘Zot’ is in de beleving van de Albanees de ene God voor alle religies. Wat voor geloof iemand ook aanhangt: uiteindelijk kom je allemaal bij ‘Zot’ uit.
De Albanees is over het algemeen passiever dan een Nederlander. De gedachte dat ‘ik er toch niets aan kan doen’ overheerst. We moeten niet vergeten dat het Albanese volk een getraumatiseerd volk is. Lange tijd ging het volk gebukt onder het communisme. Bij veel mensen is het basisvertrouwen in andere mensen beschadigd.’

Hoe is de religieuze situatie in Albanië?
‘De grootste religie hier is de islam. Hier nauw op aansluitend heb je de Bektashi. Dit is een vorm van de islam vermengd met heidense praktijken. Je moet hierbij denken aan offerhoogtes en heilige plaatsen. Christenen vormen een minderheid in Albanië. De christenen die er zijn behoren tot de Rooms-Katholieke Kerk, de Oosters-Orthodoxe Kerk of een protestantse kerk. Onder de protestantse kerken (0,4%) vallen de evangelische kerken, pinkstergemeenten, baptisten en een kleine groep reformatorische kerken die de kinderdoop erkennen. Deze laatste groep is zeer klein. Ik schat dat het, inclusief
de gemeenten van ZGG, gaat over zo’n 120 kerkgangers per zondag in heel Albanië.’

Sluit Gods Woord aan bij Albanezen?
‘Godsbesef is er al, in de schepping gelooft iedereen. Deze onderwerpen hoef ik niet te verdedigen.
Het wordt moeilijker als ik over zonde begin. Veel mensen denken dat zij goed zijn. Zonde staat voor hen gelijk aan criminele daden. Het vraagt tact om hierover te spreken. Het bewustzijn dat alle mensen zondaars zijn, ja, dat ík zondaar ben, zie ik bij sommigen langzaam groeien. Als dit door mensen als schuld beleden wordt, ontstaat er behoefte aan Christus. 
Een ander onderwerp van gesprek is het feit dat God weliswaar één is, maar dat Christus ook de enige Weg is tot Hem. Het algemene geloof in één ‘Zot’ zorgt ervoor dat mensen het niet zo belangrijk vinden welke religie anderen aanhangen.’

Werkt het Woord bekering uit?
‘Ik denk aan die oude vrouw in de kerk. Vaak is ze zichtbaar bewogen als het Woord opengaat op zondag. Ze zei: ‘Zolang mijn benen mij kunnen dragen, kom ik hier in de kerk.’
Ik denk ook aan een vader uit onze gemeente. Hij zei: ‘Wat er ook gebeurt, ik zal hier blijven, samen met mijn gezin. Deze Jezus is voor mij alles waard geworden.’
Deze zaken ontwikkelen zich echter geleidelijk, ‘oud’ en ‘nieuw’ denken vermengen zich. En dat is weleens moeilijk. Ik zie echt Gods werk in mensenharten en levens, maar soms zie ik bij diezelfde mensen ook heel duidelijk delen van het oude denken.
Hemelsbreed ligt Albanië redelijk dichtbij als je het vergelijkt met andere landen waar ZGG actief is. Toch is de cultuur totaal anders. De islam heeft een grote plaats en er is vaak sprake van bijgeloof en heidense praktijken.
Voor veel mensen in Albanië heeft Gods Woord nog geen gezag. Ik was op bezoek bij een man en heb met hem gesproken over God en de Bijbel. Hij liep naar een kast, pakte een dik boek en legde dat met een klap boven op de Bijbel. Het was de Kanun. Volgens hem was dit de juiste volgorde: de  Kanun boven alles.
Bij veel mensen in Albanië is er iets wat (soms letterlijk) bovenop de Bijbel ligt. Het kan een religie zijn, maar ook dingen uit de cultuur zoals bij deze man. Het is mijn uitzien dat de Bijbel bovenop komt te liggen, dat het Woord bekering en geloof uitwerkt in de Albanese wereld.’ 

Dit artikel is verschenen in Paulus 386 - maart 2023

Lees ook de andere artikelen over het thema Woord, werker en wereld:
(1) 'Ieder mens staat onder gezag van het Woord' (introductie)
(3) Gestempeld leven (Guinee)
(4) Vragen, luisteren, spreken (Cambodja)