Eenvoud en toewijding

Ontmoeting met een Khmer-vrouw

Serie Vrouwen over Vrouwen (Cambodja)

Bescheidenheid en volharding zijn twee in het oog lopende eigenschappen van veel Cambodjanen. Dat geldt ook Sambath. Bijna twee jaar geleden kwam zij mijn huis binnen als schoonmaakster. Tussen de poetsklusjes door had ik het voorrecht haar langzamerhand te leren kennen.

Door Hanneke Boer

Sambath is bij mij in dienst om schoon te maken. Dat is heel gebruikelijk onder buitenlanders in Cambodja. Maar wie mijn kleine appartement ziet, snapt meteen dat ik daar geen schoonmaakster voor nodig heb. Zeker, ze heeft poetskwaliteiten. Maar ze geeft mij meer door wie zij is: een echte volkse vrouw, die mij laat zien wat het leven voor een Cambodjaanse alleenstaande moeder is.

Sambath verloor haar ouders toen ze heel jong was. Van april 1975 tot januari 1979 was de Rode Khmer aan de macht in Cambodja. Tijdens dit schrikbewind zijn veel inwoners omgebracht of gestorven door uitputting en honger. Elke familie, elke Cambodjaan kent de littekens van verlies. Die zijn zorgvuldig afgedekt en er wordt niet vaak meer gepraat over die afschuwelijke tijd. Maar als Sambath vertelt dat familieleden omkwamen in die tijd zie je een glimpje van de pijn en schrik die er nog volop is.
Een oom en tante ontfermden zich over het jonge weesmeisje. De zorg voor zwakken rust in Cambodja op de eigen familie. Sambath groeide op en ging naar school. Dat was slechts van korte duur; na de tweede klas verliet ze de school. Ik merk hoe weinig ze heeft geleerd behalve lezen, schrijven en rekenen. Meer vaardigheden en kennis verwerven zit er voor haar niet in. Toch belemmeren deze beperkingen haar niet. Weinig kennis staat levenservaring niet in de weg. 

Het leeftijdsverschil tussen Sambath en mij is klein; ze is iets ouder. Zij heeft een zoon, David. Hij is 21 jaar. Ik weet dat Sambath getrouwd is geweest, maar nu is ze alweer jaren alleen. Ze is niet erg mededeelzaam over haar echtgenoot. Is hij gestorven? Bij haar weggegaan? Ik kom er niet achter.
Dat ook Sambath over volharding beschikt, blijkt uit de opoffering die ze laat zien voor haar zoon. Alles heeft ze voor hem over. Ze werkt veel, te veel, omwille van zijn opleiding. David heeft als kind les gehad bij een christelijke organisatie. Daarna volgde hij goed voortgezet onderwijs en nu studeert hij aan de universiteit.
Moeder en zoon waren een tijdlang samen betrokken bij een internationale kerk. David heeft daar zijn vriendengroep en hij speelt gitaar in het muziekteam. Sambath blijft tegenwoordig weg uit de kerk nadat ze hoorde dat een van de voorgangers een affaire had buiten zijn huwelijk. Door haar geringe opleiding is ze niet in staat om zelf goed de Bijbel te lezen. Toch probeert ze als christen te leven. Ze staat haar naasten bij waar het nodig en mogelijk is en ze denkt na over wat in haar leven en in de samenleving gebeurt.
Het is een keer voorgekomen dat Sambath me tien dollar te leen vroeg om haar huur te kunnen betalen. Zou ze echt zo weinig hebben? vroeg ik me af. Moet ze in haar eentje voor het totale inkomen voor haarzelf en haar zoon zorgen? Dat zou betekenen dat de jongen geen bijbaantje heeft. Al deze gebeurtenissen geven mij een blik in het leven van een christelijke, alleenstaande Cambodjaanse moeder.

Soms ben ik echt bezorgd om Sambath. Haar dienstbaarheid voert zo ver dat ze zichzelf voorbij gaat. Ook daarin laat ze een typisch Cambodjaanse eigenschap zien. Vele moeders in dit land vergeten voor hun eigen lichaam te zorgen en gezond te blijven.
Vaak ben ik echt blij met Sambath. Tijdens het poetsen zijn we gedwongen om alle gesprekken in het Khmer te doen, de landstaal. Ze spreekt namelijk geen woord Engels. Van haar leer ik woorden die de docent op de taalschool niet kent. Volks taalgebruik staat niet in een woordenboek. Ik schrijf op wat ze mij leert en Sambath kijkt over mijn schouder mee. En dan raken we steevast in de war. Haar twee-jaar-lagere-school is niet genoeg om mij op weg te helpen in de Cambodjaanse spelling.
Het is niet erg. Ze komt niet om mij de taal te leren. Ze komt omdat zij in haar levensonderhoud moet voorzien en omdat ik haar zo graag om mij heen wil hebben. Zij is de eerste in Cambodja die met mij praat over ongesteld zijn, over vrouwen-onder-elkaar-dingen. Zij laat mij zien dat bescheidenheid en volharding tot de volksaard kunnen behoren, en veel opleveren. Het is Sambath die me leert hoe eenvoud en toewijding in het leven van een vrouw en moeder het kunnen opnemen tegen kennis en welvaart.

Als ik met verlof naar Nederland ga, benadrukt ze dat ik haar mag vragen om alvast mijn kamers schoon te maken voordat ik terugkeer. En ze voegt eraan toe dat ze ook wil helpen met verhuizen naar mijn nieuwe plek.
Dienstbaar - dat is Sambath ten voeten uit.

*Sambath heet in werkelijkheid anders.

Eerder verschenen in Paulus 375 - januari 2021

Lees ook de andere artikelen in de serie Vrouwen over vrouwen.

Hoe een Mogofin-vrouw leert van Eva en Sara (Guinee) - klik hier
Vlinder met gebonden vleugels (Albanië) - klik hier
Ware liefde (Ecuador) - klik hier
Lichtend licht (Oeganda) - klik hier