Bidden is niet nodig

Het welvaartsevangelie is populair in Nigeria

Als je Nederlander bent, ben je rijker dan 89% van de wereldbevolking. Daarmee ben je het ideaal van miljoenen mensen die iedere zondag het welvaartsevangelie horen. En snel net zo rijk willen worden als wij.

Door Julian van der Veer

De naam welvaartsevangelie is de Nederlandse vertaling van ‘Prosperity Gospel’. In de naam zit het woord welvaart. Aardse welvaart betekent dan: Je krijgt veel geld, een goede baan en nog meer zegeningen. Als je tenminste vast gelooft dat God die aan jou zal geven. Onze zusterkerk in Nigeria wordt dagelijks met zo’n evangelie geconfronteerd. In dit artikel bespreken we hoe het welvaartsevangelie is ontstaan, wat het inhoudt en wat haar invloed is, juist ook in Nigeria. Daarnaast gaan we na hoe een bijbelse reactie gegeven kan worden op deze ontwikkeling. 

Pioniers

Het welvaartsevangelie is niet plotseling ontstaan. Een basis hiervoor ligt in het Amerika van de 17^e eeuw. Dit was de tijd dat er pioniers in het nieuwe land kwamen. Onder hen leefde de overtuiging dat het bijbels is om hard te werken en als huisvader goed voor je gezin te zorgen. Het verdienen van geld is dan helemaal niet verkeerd, zelfs niet als het veel geld is. Ze gebruikten veel bijbelteksten om dit te bewijzen, vooral uit het Oude Testament. Rijk zijn werd gezien als zegen van God op een godsdienstig leven. Sommigen zeiden: ‘De christen heeft een dubbele roeping: tot geloof én om je uiterste best te doen in je beroep.’ 

Maatschappelijk succes als plicht

In Amerika is in de 19^e eeuw een omslag te zien. Er kwamen predikanten die stelden: ‘Rijk en welvarend zijn is niet alleen een zegen, maar ook een plicht van de gelovige.’ Ze citeerden daarbij zelfs bijbelteksten. ‘Arm zijn is een schande, een teken van ongeloof’, zo werd gezegd. Daarnaast klonk nog wel de waarschuwing: ‘Rijk worden mag nooit een doel op zich worden.’ Vooral de mannen werden aangemoedigd om maatschappelijk succesvol te zijn. Vrouwen mochten zich meer bezighouden met de geestelijke kant van het geloof. Anders dan in het Europa van die tijd, kregen voorgangers geen financiële ondersteuning van de staat. Predikanten preekten ‘op de zak’. Ze vroegen daarbij vaak openlijk om geld en citeerden dan bijbelteksten. Men schaamde zich daar niet voor. 

‘Televangelisten’

In de 19e eeuw ontstonden ook de opwekkingsbijeenkomsten. In een verlangen naar het dichter leven bij God, groepeerden de mensen zich vaak om bepaalde predikanten. Na de opwekking bleven predikanten met sprekersgaven bijeenkomsten organiseren. Het preken tijdens een opwekkingsbijeenkomst was vaak winstgevend voor de voorgangers. Dat komt in de 20e eeuw terug met het optreden van predikanten voor radio en later de televisie. Met de opkomst van deze media verdwenen voor een deel de grote bijeenkomsten. Dezelfde voorgangers kozen nu voor andere media. Deze ‘televangelisten’ moesten hun zendtijd vaak inkopen en maakten gebruik van fondsenwerving.

Megakerk

Wat begon in Amerika is inmiddels wereldwijd verspreid. In christelijke landen als Nigeria en de Filippijnen vindt het welvaartsevangelie gretig aftrek. Eerst waren het nog Amerikanen die deze buitenlandse kerken leidden, inmiddels is het helemaal overgenomen door de lokale bevolking. En de beweging groeit snel. Een opvallend voorbeeld is de Redeemed Church of God in Lagos. Dit is een Nigeriaanse pinkstergemeente, die iedere zondag duizenden bezoekers trekt. Het gebied van de kerk is groot en zelfvoorzienend. Iedere week wordt er grond aangekocht om de kerkzaal en bijbehorende gebouwen uit te breiden. De snelle groei trekt veel aandacht en geeft macht aan de kerkleiding. Naast geestelijke invloed heeft deze kerk ook veel contacten in depolitiek en het economische leven.

Rijkdom claimen

Het welvaartsevangelie heeft verschillende verschijningsvormen. Een citaat: ‘U moet doen wat de Bijbel zegt en vertrouwen op Zijn Woord. En dit is het punt waar velen, die in financiële moeilijkheden zitten, de boot missen.’ Dit citaat staat op de website van een evangelische kerk in Nederland. Het doen wat de Bijbel zegt, betekent hier het geven van geld aan de kerk. Dit kenmerkt een belangrijke stroming binnen het welvaartsevangelie. Je probeert te leven naar Gods wil wat vaak ook het geven van geld aan de voorganger of de kerk inhoudt. Als reactie daarop zegent God je met aardse zegeningen: geld, maar ook gezondheid, minder zorgen en herstel van je relaties. Dit is de milde vorm van het welvaartsevangelie. Andere voorgangers gaan veel verder en zeggen: ‘De Bijbel belooft ons dat we rijk en welvarend zullen zijn. Wij zijn immers koningskinderen? Daarom hebben wij er recht op en dwingen God om dit waar te maken in ons leven. Bid niet om geld en welvaart, omdat je allang weet dat dit Gods bedoeling voor je is. Name it and claim it. Benoem zo precies mogelijk wat je wilt hebben en claim het in de naam van God. Hij zal het je geven.’

Exportproduct

De Amerikaanse theoloog John Piper keert zich fel tegen het welvaartsevangelie. Hij noemt het een exportproduct van de Verenigde Staten. Rijkdom, wat een positief bijeffect kan zijn van het geloof, heeft het welvaartsevangelie verheven tot norm, zo stelt Piper. Hij geeft drie argumenten tegen het  welvaartsevangelie. ‘Veel geld verdienen is geen zonde. Rijk willen worden wel. Paulus zegt dat het gelijk staat aan geestelijke zelfmoord: Je doorsteekt jezelf, je geweten wordt geweld aan gedaan.’ In de tweede plaats vindt hij dat welvaartspredikers hun luisteraars een verkeerde werkelijkheid voorhouden. ‘Nergens zegt de Bijbel dat je door het geloof in God een gemakkelijk, voorspoedig en welvarend leven zult hebben. Dat wordt echter wel voorgespiegeld aan arme mensen op de Filippijnen en in Afrika. Aan hen wordt niet verteld dat het volgen van Jezus juist lijden met zich meebrengt.’ Ten slotte vraagt hij zich af of deze mensen bereid zouden zijn om moeite te doen om het Evangelie naar andere plaatsen te brengen. ‘Zullen zij vrijwillig pijn en verdrukking te lijden? Zullen zij uitgaan om het Evangelie bij volken te brengen waar het nog nooit is gehoord? Dat brengt vaak lijden met zich mee.’

Doorn in het vlees

Ds. J.A. Ebeke van onze zusterkerk, de Nigeria Reformed Church (NRC) in Nigeria, reageert op de groei van het welvaartsevangelie in zijn land. Zijn kerk ervaart er dagelijks de zuigkracht van: ‘De predikanten van het welvaartsevangelie willen graag hun gelijk bewijzen vanuit de Bijbel. Verschillende teksten en bijbelgedeelten worden daarvoor gebruikt, zoals de beloften van God aan Israël, in Deuteronomium 28 vers 11-13. Hier belooft God het volk voorspoed en welvaart. Het welvaartsevangelie zegt: ‘Kijk maar, God wil dat we welvarend zijn.’ Ze vergeten echter dat het voorwaardelijke zegeningen waren. Als het volk zou zondigen, kregen ze deze niet. En lees de geschiedenis maar: ze kregen vaak straf, vanwege hun zonden.’ Volgens de synodevoorzitter lezen ze niet alleen bepaalde passages verkeerd, maar zelfs de hele Bijbel. ‘Sinds de val rust de vloek van God op het hele menselijke geslacht. Ook lezen we dat God een doorn in het vlees van Paulus geeft en deze niet weghaalt. Dat zijn duidelijke bijbelse noties. Bovendien: Het doel van Jezus’ komst naar de aarde was niet om te zorgen dat wij hier op aarde gezond en welvarend zouden worden, maar om de straf te dragen voor de zonden.’

Invloed

De NRC ziet haar jonge leden soms verdwijnen. Ds. Ebeke: ‘Ze reizen voor hun studie of werk door het hele land. Onze eigen kerk is daar niet aanwezig, daarom gaan ze naar een andere kerk. In de meeste wordt het welvaartsevangelie gepredikt.’ En daar blijft het niet bij. ‘Ze raken beïnvloed en nemen die ideeën mee terug naar hun familie, vrienden en bekenden. Soms blijven ze gewoon lid van onze kerk. Anderen, soms zelfs evangelisten, verlaten de gemeenten en stichten hun eigen kerk. Hier verkondigen ze soms dat ze de macht hebben om te genezen. Ook zeggen ze: Als je eerst geld aan mij geeft, zal God je later rijk zegenen.’ Heeft het welvaartsevangelie meer invloed op het platteland dan in de stad? Ds. Ebeke denkt van niet: ‘De invloed is overal heel groot’, stelt hij. ‘Op het platteland willen de mensen even rijk worden als mensen die in de stad wonen. In de stad willen de mensen nóg rijker worden.’ En blijkbaar is het niet alleen een valstrik voor ongeschoolde leden: ‘Zowel leden als ambtsdragers van onze kerk staan bloot aan de verleiding van het welvaartsevangelie.

Houding NRC

Hoe wapent de Nigeria Reformed Church zich tegen de invloeden van het welvaartsevangelie? Ds. Ebeke: We geven toerusting aan voorgangers en evangelisten op de eigen theologische opleiding. Er zijn vervolgopleidingen in binnen- en buitenland voor onze predikanten. Het  onderwerp krijgt extra aandacht van predikanten en evangelisten in hun preken, catechisaties  en gebedsbijeenkomsten.We bidden dat we in de waarheid mogen blijven (Joh. 8: 32).

Eerder verschenen in Paulus 348 - september 2015