Conflicten tussen licht en duisternis

Dick Kroneman beschrijft drie generaties christenen op Papoea

Verminderde opkomst onder de tweede dienst. De invloed van secularisatie en welvaart. Gaat het over de Gereformeerde Gemeenten? Nee, het gaat over de zusterkerk op Papoea. Problemen van ‘hier’ komen ‘daar’ ook voor. We ontvangen een belangrijke les. Ds. T. Kepno: ‘Juist ook in deze tijd van zorg om de kerk en van de zorg om onze jongeren is het belangrijk om stil te staan bij Gods grote daden. We mogen Hem te danken voor Zijn trouw en goedheid.’

Door Just van Toor

Wie eenmaal begint te lezen in het boekje De bergen zullen vrede dragen legt het niet graag meer weg. Dick Kroneman, al bijna dertig jaar werkzaam op Papoea, vatte het plan op om interviews te houden met bijvoorbeeld eerste ontvangers van het Evangelie. Er zijn diverse boeken over het zendingswerk geschreven vanuit het perspectief van de zendingswerkers en het thuisfront. Dat is de Nederlandse kant van de zaak. In dit boekje komen echter juist de Papoea’s aan het woord.

Wegvallende generaties

Kroneman legt uit waarom hij het boekje juist nu geschreven heeft: ‘Het is ruim vijftig jaar geleden dat ds. G. Kuijt met zijn helpers de Yalimo-vallei introk. Dat betekent dat de eerste ontvangers van het Evangelie op Papoea al op leeftijd zijn gekomen.’
Het wegvallen van generaties wijst op de ernst van het zendingswerk. Zendingswerk is gericht op het behoud van zielen. Zij die Jezus Christus niet kennen, kunnen niet zalig worden. Deze ernst wordt al duidelijk op de eerste pagina’s van het boekje. Kroneman schrijft in dankbare herinnering over Diman Balyo en Zeth Nabyal. Diman, de stenenbijlenmaker, overleed op eenenzestigjarige leeftijd. Zeth Nabyal werd zevenendertig jaar. Beiden lieten een helder getuigenis na. Het boek beschrijft hoe Diman Balyo eens tegenover archeologen en cultureel antropologen vrijmoedig getuigde hoe hij de stem van God in het Woord van God gehoord had. Een God Die ons hoort als we tot Hem bidden.

Stenen tijdperk en smartphone

Drie generaties christenen op Papoea leven in drie zeer verschillende situaties. Wie de interviews met de eerste generatie leest, maakt kennis met een generatie die nog in duisternis leefde. Verschillende Papoea’s gebruiken de vergelijking van duisternis en licht als ze over heden en verleden spreken. Ook cultureel zijn er heel wat verschillen tussen de generaties. De eerste generatie Papoea’s was ongeletterd en leefde geïsoleerd in hun dorpjes. Binnen het dorp leefden ze samen in stamverband en was hun godsdienst animistisch van aard.
Met de komst van zendingswerkers en de ontwikkelingen die daarop volgden, werd het gebied feitelijk opengelegd. Invloeden van buitenaf hadden hun uitwerking op de bevolking. In enkele decennia heeft een snelle verandering plaatsgevonden. Nu leven sommige Papoea's nog bijna hetzelfde zoals hun voorvaders gedaan hebben, terwijl anderen met hun smartphone op het wereldwijde web surfen.

Opening en weerstand

In het boekje wordt onder andere de komst van het Evangelie in het Bomela-gebied beschreven. Het geeft een goede indruk hoe dit ook in andere regio’s heeft plaatsgevonden. De algemene indruk is dat de bevolking erg verbaasd reageerde op blanke mensen. Sommige Papoea’s hadden overigens echt wel eens blanken gezien. Bijvoorbeeld een wetenschappelijke expeditie of een expeditie van filmmakers. Blanken die echter bij hen wilden komen wonen, was iets dat geheel nieuw was. Met geschenken als ijzeren bijlen en schoppen vroegen de werkers toestemming om zich te mogen vestigen. Vanwege de materiële voordelen waren mensen graag bereid om mee te werken aan de aanleg van een vliegstrip. Respons op het Evangelie volgde echter vaak pas later.
In sommige gebieden ging het uitdragen van het Evangelie niet altijd op een juiste wijze. Ds. Nebius Maling vertelt hoe lokale evangelisten mensen dwongen om kerkdiensten bij te wonen. Soms ging dat zelfs letterlijk met slag en stoot. Door de invloed van lokale evangelisten en door beïnvloeding van schoolkinderen, verbrandden Papoea’s wel voorwerpen die aan de goden gewijd waren. Toch ging dit niet van harte. Ds. Maling is er duidelijk over: ‘Het Evangelie van vrije genade mag nooit worden opgedrongen. ‘Niet door kracht, noch door geweld, maar door Mijn Geest zal het geschieden.’ (…) Desondanks geloof ik van harte dat de Heere het zendingswerk heeft willen zegenen.’

Geloof en verzet

Kroneman gaat in zijn vraaggesprekken moeilijke thema’s niet uit de weg. Zo kaart hij tijdens een interview de moordpartij in Nipsan aan. Wanneer het Evangelie een dorpje bereikt, zijn er ook mensen die het Woord niet willen aannemen. Ze trekken vaak ver weg naar een ander gebied. Terugtrekken was duidelijk vaker het geval dan een openlijk conflict met de zendingswerkers. In 1974 werden in Nipsan echter veertien Papoea’s uit het Yali-gebied en uit Biak gedood. De precieze oorzaak is nooit helemaal opgehelderd. Op basis van de vraaggesprekken die Kroneman gehouden heeft met betrokkenen komt hij in ieder geval tot de conclusie dat deze tragische gebeurtenis niet zonder meer te duiden is als een uiting van verzet tegen het Evangelie. Andere oorzaken zijn mogelijk de hardhandige straffen die evangelisten gaven aan mensen die niet naar de kerk wilden komen. Ook hadden evangelisten heilige plaatsen van Nipsanners ontwijd. Daarnaast zijn al dan niet terecht verwijten van overspel geuit. Al met al ziet Kroneman de gebeurtenis in Nipsan als een ernstig bedrijfsongeval dat werd veroorzaakt door misverstanden en een te agressieve en cultureel bepaalde zendingsmethode.

Drie generaties christenen

Op 28 oktober 2013 is het in Pass Valley een drukte van belang. Drie generaties christenen gedenken dat vijftig jaar eerder ds. Kuijt met een groep Papoea-evangelisten voor het eerst de Yalimo-vallei introk. Een hoogtepunt van de herdenking is het moment dat een vertegenwoordiger van ZGG symbolisch de Yali-Bijbel overhandigt aan de oude Hogfan, de eerste gedoopte christen uit Pass Valley. Na een toespraak overhandigt Hogfan de Bijbel op zijn beurt aan drie studenten van de theologische hogeschool. We lezen over verzet tegen het Evangelie, terugval in heidendom en de negatieve westerse invloeden op de Papoea’s. Toch heeft de Heere ervoor gezorgd dat het Woord van generatie op generatie mocht worden overgedragen.

Wolk van getuigen

In De bergen zullen vrede dragen staan veel namen. Namen van mensen die in hun woorden en daden, net als de wolk van getuigen uit Hebreeën 11, lieten zien dat zij een ander Vaderland zochten. Deze Papoea’s hebben de ware vrede mogen vinden voor hun ziel. Hun woorden gaven daarvan getuigenis. En vaak deden hun handel en wandel dat nog meer. Deze conclusie geeft verwachting voor het zendingswerk in de toekomst. Daarom ter afsluiting een citaat uit het boekje: ‘De wolk van getuigen op Papoea is veel meeromvattend dan de paar mensen die met naam en toenaam genoemd zijn. Ze zijn een sprekend bewijs van Gods verkiezende genade en van het hartvernieuwende werk van de Heilige Geest, waardoor ook op Papoea zondige mensen onderdaan werden van Koning Jezus.’

Eerder verschenen in Paulus 355 - januari 2017