Een verdrietig vaarwel

Jeugdwerker, evangelist en predikant vertellen over kerkverlating op het zendingsveld

Jongeren die de kerk vaarwelzeggen. Leden die overstappen naar een ander kerkverband. Evangelische gemeenten die een steeds grotere aantrekkingskracht lijken te hebben. Deze zaken maken onze gemeenten bezorgd. Hoe is dat op het zendingsveld? Heeft onze zusterkerk in Nigeria ook te maken met kerkverlating? En speelt dit thema in de jonge zendingsgemeenten van Ecuador?

Door Liesbeth de Jongste

Wim Knapen is jeugdwerker in de gemeente van Machala. Hij vertelt: ‘In Ecuador zitten we in de fase van gemeentevorming. Dit betekent dat veel gemeenteleden nog maar kortgeleden belijdenis hebben gedaan of gedoopt zijn. Er is dus nog niet echt sprake van kerkverlating in de zin dat belijdende leden en doopleden de kerk verlaten. Het is echter wel moeilijk om ervoor te zorgen dat mensen trouw lid worden van de kerk. De drempel naar de kerk is erg hoog.’
Wim vertelt hoe hij probeert te bereiken dat jongeren toch de kerkdiensten bezoeken. ‘We nodigen jongeren uit voor de jeugdclub. Jongeren vinden het niet stoer om naar de kerk te gaan. De club is wel stoer, want dan hoor je ergens bij. We hebben als regel gesteld: ‘Kom je naar de club, dan kom je minstens één keer per week naar de kerk.’ In de praktijk blijkt het moeilijk te zijn om deze regel te handhaven. Het is steeds weer een dilemma: houd je je strak aan deze regel met het risico dat jongeren afscheid nemen of ben je wat makkelijker in de hoop dat ze blijven? We merken namelijk dat veel jongeren terughoudend worden als je er te veel op aandringt dat ze naar de kerk moeten komen.’
Jan-Henry Seppenwoolde is evangelist in Machala. Hij geeft aan dat ook veel volwassenen afhaken op weg naar het lidmaatschap van de kerk. ‘Voordat mensen worden toegelaten tot de belijdeniscatechisatie moeten ze eerst de nieuwelingencatechisatie volgen. Ook moeten ze meer dan een jaar betrokken zijn bij de gemeente. De belijdeniscatechisatie duurt minimaal een jaar en wordt afgerond met een persoonlijk gesprek. We zien dat lang niet alle kerkbezoekers dit traject voltooien. Het doet veel pijn om mensen de kerk te zien verlaten, zeker als het gaat om mensen van wie je verwachting had!’

Aantrekkingskracht

Onze zusterkerk in Nigeria is inmiddels al bijna dertig jaar zelfstandig. Ook daar zien ze tot hun verdriet dat mensen de kerk verlaten. Ds. N.I. Ude, predikant in de gemeente van Igweledoha, vertelt waar deze leden naartoe gaan. ‘Meestal verlaten mensen de Nigeria Reformed Church om naar een andere kerk te gaan. Er zijn veel kerken om ons heen: rooms-katholieke kerken, pinkstergemeenten en heel veel zelfstandige kerkjes die als paddenstoelen uit de grond schieten. Veel mensen verlaten de kerk omdat ze rijk en gezond willen zijn. Ze gaan dan naar kerken waar het welvaartsevangelie gepreekt wordt. In deze kerken wordt gezegd dat gezondheid en welvaart gaven zijn die God op het gebed aan alle christenen wil geven. Er worden gebedsbijeenkomsten gehouden die uren duren, meestal midden in de nacht. Er gebeuren wondergenezingen en geestuitdrijvingen.
Deze bijeenkomsten hebben een enorme aantrekkingskracht! Het welvaartsevangelie sluit aan bij het oude heidense geloof. In dit geloof ging het erom gezondheid en welvaart te verkrijgen door het gunstig stemmen van de goden. De pinksterkerken sluiten aan bij de Nigeriaanse cultuur. De dominee is de man Gods die profetische boodschappen krijgt, zoals vroeger de medicijnman. De diensten zijn vaak erg levendig. Er wordt bijvoorbeeld in tongen gesproken. De pinksterkerken werken op het gevoel van mensen. Daardoor hebben ze zoveel aantrekkingskracht, vooral op jonge mensen. Zij gaan voor werk of studie naar andere plaatsen en bezoeken daar andere kerken. Ze vinden onze eigen kerk daarbij vergeleken te saai en te droog.’
In Ecuador is de aantrekkingskracht van de pinksterkerken groot, vertelt Wim Knapen: ‘Mensen zeggen: ‘De Geest is er niet in jullie kerk.’ Ze bedoelen dat alles er in onze diensten erg rustig aan toe gaat. Er is geen spreken in tongen en mensen raken niet in extase. Er zijn echter ook juist mensen die vanuit de pinksterkerken naar ons toe komen. Zij zijn het helemaal beu dat bijzondere gaven worden gezien als kenmerken van het ware geloof. Ze zoeken naar rust.’

Kwijtgeraakt

Er zijn meerdere redenen waarom mensen de kerk verlaten. Ds. Ude: ‘Soms verlaten mensen ons kerkverband omdat ze met iemand uit een andere kerk trouwen, bijvoorbeeld een rooms-katholieke kerk. Mensen realiseren zich het grote verschil tussen de leer van beide kerken veel te weinig. Omdat christenen in Nigeria elkaar hard nodig hebben, is er veel contact met andere kerken. Soms is er daarbij niet genoeg besef van onze reformatorische achtergrond.’
Wim Knapen: ‘In Ecuador stappen mensen juist nooit over naar een rooms-katholieke kerk. Wel komt het veel voor dat mensen van kerk naar kerk zwerven. Ecuadoranen zijn niet zo honkvast. Als ik nu terugkom in de gemeente van Portoviejo waar ik een aantal jaar heb gewerkt, zie ik heel andere gezichten dan een paar jaar geleden.’
Het gebeurt helaas ook dat mensen de kerk definitief vaarwelzeggen. Wim geeft een voorbeeld van een situatie die hem aangegrepen heeft. ‘Op de club van Portoviejo zat een groepje jongens die ouder waren dan achttien jaar. Het waren branieschoppers, maar ze kwamen trouw naar de club. Na een tijdje verhuisde ik naar de gemeente van Machala. De lokale kerkleiders werden verantwoordelijk voor het clubwerk. Zij stelden als nieuwe regel dat alleen jongeren tot achttien jaar naar de club mochten komen. Het clubje jongensvertrok. Ik heb later geprobeerd om de regel terug te draaien en met de jongens te praten, maar ze kwamen niet meer terug. Ik vond het vreselijk jammer dat dit gebeurd was. Deze jongens waren we kwijt!’

Eigen kerk

Dominee Ude herinnert zich een verdrietige gebeurtenis: ‘Een jonge man uit onze gemeente volgde de opleiding tot evangelist op onze bijbelschool. Toen hij als evangelist begon te werken, ging hij in zijn manier van preken en bidden steeds meer lijken op de leiders van de zelfstandige kerkjes om ons heen. In de diensten was sprake van gebedsgenezingen, profetie en zelfs tongentaal. Er zijn veel gesprekken met hem gevoerd. Hij heeft ook een jaar extra bijbelschool gevolgd. Hierop volgde geen verandering. De kerk voelde zich genoodzaakt hem af te zetten als evangelist. Hij stichtte toen zijn eigen kerk in de plaats waar hij eerst evangelist was. Zijn broers gingen met hem mee. Zijn ouders zijn bij ons in de kerk gebleven. Zij zijn bijzonder trouwe en betrokken gemeenteleden.’
Gelukkig zijn er ook mensen die terugkeren nadat ze de kerk verlaten hebben. Ds. Ude: ‘Een oude vrouw verliet onze kerk en ging naar een pinksterkerk. In de dienst werd erg op het gevoel gewerkt en velen begonnen te huilen. Ze zei: ‘Je kunt er maar beter voor zorgen dat ik niet begin te huilen, want dan kan ik niet meer stoppen.’ Deze vrouw had zeven kinderen verloren… En inderdaad, toen ze begon te huilen kon niemand haar troosten. Ze besloot terug te keren naar onze kerk.’
Er zijn in Nigeria jonge mensen die enige tijd nieuwe kerkjes in de omgeving bezoeken op zoek naar bevrijding. Ze komen er dan achter dat de leer niet zuiver is en dat de leiders vooral op geld, eer en macht uit zijn. Gelukkig keren deze jongeren dan weer terug.

Gemeenteleden vasthouden

Welke maatregelen worden genomen als mensen de kerk dreigen te verlaten? Wim Knapen: ‘De evangelisten gaan heel regelmatig op pastoraal bezoek. Persoonlijke aandacht is belangrijk om mensen bij de kerk te houden. In de kerkdiensten klinkt de oproep om de bijeenkomsten trouw te bezoeken. Recent heb ik in Machala een Bijbelstudie gehouden over de koninklijke bruiloft. Veel mensen ontvingen een uitnodiging voor deze bruiloft, maar weinig mensen kwamen. Ik heb dit betrokken op de gemeente: iedereen is uitgenodigd voor de diensten, maar weinig mensen bezoeken trouw de samenkomsten. In Portoviejo is tijdens een voorbereidingsweek op het Heilig Avondmaal aandacht gevraagd voor het trouw bezoeken van de diensten. In de kerk werden de namen genoemd van leden die de afgelopen tijd weinig in de kerk geweest waren. In een extra bijeenkomst in de voorbereidingsweek werden ze vermaand.
In de gemeenten hameren we erop dat ouders hun kinderen moeten meenemen naar de kerk. Ouders in Ecuador vinden dat hun kinderen alleen naar de kerk hoeven te gaan als ze er zelf zin in hebben. Tijdens een Bijbelstudie hebben we nogmaals benadrukt dat ook kinderen onder de Evangelieprediking moeten komen. Dit had duidelijk resultaat. Toch blijft het een feit dat er in de gemeenten weinig aanwas is vanuit de jongeren.’
Jan-Henry Seppenwoolde vult aan: ‘Daarnaast is het gebed onmisbaar. Verder is het belangrijk de leden op te roepen om onderlinge zorg voor elkaar te dragen en waar nodig elkaar te vermanen. Men vindt dit al snel de taak van een voorganger.’

Catechismus

In Nigeria hebben predikanten en evangelisten met elkaar besproken hoe ze de gemeenteleden vast kunnen houden. Pastorale bezoeken blijken in de praktijk weinig effect te hebben. Eén van de aandachtspunten die tijdens het overleg naar voren kwamen, was dat de gemeenteleden meer onderwijs nodig hebben. Daarom is afgesproken dat in elke gemeente en op elke evangelisatiepost de Heidelbergse Catechismus bestudeerd moet worden. Dit gebeurt inmiddels overal op zondagmorgen om acht uur, voordat de kerkdienst begint. Ds. Ude: ‘De hele gemeente doet hieraan mee. We vormen kleine groepen, zodat er veel mogelijkheid is om met elkaar te praten en vragen te stellen. Er blijkt ontzettend veel belangstelling voor deze bijeenkomsten te zijn. De doelgroep is breed, van jong tot oud en van analfabeet tot student. Wat leren we samen veel! We hebben ontdekt dat in de Heidelbergse Catechismus zaken aan de orde komen die heel actueel zijn.’
Ds. Ude benadrukt nogmaals dat de kerkverlating in Nigeria uiteindelijk een positief gevolg heeft gehad. ‘Het heeft ons wakker gemaakt om op onze leer acht te geven en onze leden te onderwijzen. Dit heeft ervoor gezorgd dat onze leden de Schrift grondiger onderzoeken. Bovendien moeten we dankbaar zijn dat er nog steeds nieuwe mensen naar de kerk komen. Er worden veel baby’s geboren en gedoopt. Wij zoeken vaak grote dingen en verachten de dag van de kleine dingen. Boven alles is het onze troost dat de poorten der hel Christus’ gemeente niet zullen overweldigen. Valse leraars zullen sommigen bedriegen, maar geen van de uitverkorenen zal bedrogen worden. Christus Zelf zorgt voor Zijn Kerk!’

 

De zoektocht van Pedro

Door Wim Knapen

De laatste keer dat ik Pedro bezocht, was hij een hoopje ellende. Hij was verstoten door zijn gezin, woonde in een klein hokje in de tuin en had problemen met zijn ogen. Pedro werd moedeloos en raakte in een geestelijke depressie. We zagen hem niet meer in de kerk.
Pedro is één van de eerste leden van de zendingsgemeente. Hij is geraakt door het Woord en de Geest. Maar wat werd hij in verwarring gebracht door opmerkingen van christenen uit de pinksterkerken! Pedro verliet onze kerk en bezocht voortaan een pinksterkerk. Na een tijdje kwam hij terug. Zijn keus voor de reformatorische geloofsleer was door zijn ervaringen verdiept. Ondanks al zijn problemen getuigde hij van het werk van de Heere in zijn leven. Hij kwam voortaan weer trouw naar de kerk.

Eerder verschenen in Paulus 353 - september 2016