Geld en goed als stressfactor

Zendingswerkers over het gaan van een rechte weg in een kromme wereld

Een Bijbelvertaalteam vraagt financiële steun aan de overheid op Papoea. Het districtshoofd heeft de subsidie al toegezegd. Ambtenaren willen echter alleen akkoord gaan als zij tien procent van het budget krijgen. Voor veel zendingswerkers is deze waargebeurde situatie heel herkenbaar. Hoe gaan ze hiermee om? Geld blijkt op zendingsvelden nogal eens een stressfactor te zijn.

Door Evelien Smit

Dick Kroneman werkt op Papoea als coördinator bijbelvertaalwerk. Jan-Henry Seppenwoolde is evangelist in Machala, een stad in Ecuador. In een dubbelinterview vertellen ze over de invloed van economische en sociale omstandigheden op de gemeenten en op zendingswerkers.

Connecties

Een van de belangrijke factoren is het onderwijs. Seppenwoolde: ‘Er zijn in Ecuador zowel overheidsscholen als particuliere scholen. De economie is redelijk stabiel sinds in 2000 de Amerikaanse dollar als officiële valuta werd ingevoerd in Ecuador. Werkloosheid komt nog wel regelmatig voor en heeft een negatief effect op het welzijn van gezinnen van de gemeente. De afgelopen decennia zijn het opleidingsniveau en daarmee de kansen op werk wel toegenomen. De keerzijde is dat mensen met capaciteiten die tot nut zijn voor de gemeente vaak ook betere banen krijgen aangeboden. Als gevolg daarvan zie je dat ze hun activiteiten in de gemeente verminderen of zelfs beëindigen. Anderzijds hebben diverse andere families in de zendingsgemeenten het economisch nog niet breed. Soms zet dat juist hun beschikbaarheid voor het werk in de kerk onder druk.’
Kroneman vult aan: ‘Er is op Papoea redelijke toegang tot het onderwijssysteem. Het probleem is echter dat velen geen werk vinden nadat ze de middelbare school of een universitaire opleiding hebben afgerond. Een overheidsbaan kun je alleen bemachtigen als je goede connecties hebt of als je bereid bent om smeergeld te betalen. Veel jongeren uit het binnenland komen naar de stad om daar te gaan studeren. Vaak is er onvoldoende geld voor eten en gezondheidszorg. Men moet het dan hebben van bijdragen van familieleden. Dat leidt regelmatig tot erbarmelijke toestanden. De kerkelijke gemeenten zijn er doorgaans niet op berekend om structureel diaconale hulp te bieden. Men klopt daarom nog steeds bij zendingswerkers aan voor financiële hulp. Aan de ene kant wil je mensen in nood helpen. Aan de andere kant is het beleid van de zending erop gericht om de verantwoordelijkheid bij de kerk en bij de mensen zelf te leggen. Vanuit ons westers perspectief maakt men lang niet altijd de meest verstandige keuzes met het oog op geldbesteding. Hierbij spelen allerlei culturele factoren een rol.’

Colaatjes

In Ecuador is corruptie nog steeds een wijdverbreid probleem, al heeft de overheid afgelopen jaren stappen gemaakt ten goede. Seppenwoolde: ‘In de praktijk horen en zien we nog steeds scheve situaties, waarbij voorrang wordt verleend aan vrienden en familie of waarin onder de tafel geld wordt geschoven. Zonder de juiste connecties en zonder colaatjes (zo heet dat hier) kan het vaak niet, of heel moeilijk. In een procedure rondom de vergunning voor kerkbouw en dergelijke merk je dat het dan heel lang duurt. Soms stellen ambtenaren extra ontmoedigende eisen in de hoop dat je geholpen wilt worden. Als kerk en christen moeten en mogen we daarin het goede voorbeeld geven door daarin niet mee te gaan. Ook als het dan wel tijd en moeite kost en soms ook extra geld om de extra eisen te verwezenlijken. Echt vervelend wordt het als het gaat om onrecht in het rechtssysteem. Het komt voor dat armen moeten boeten en vastzitten, omdat zij geen geld hebben om zichzelf vrij te kopen. De rijken zijn vaak snel weer vrij.
Kroneman vertelt: ’Wat corruptie betreft moeten we onderscheid maken tussen enerzijds het betalen van smeergeld en anderzijds het geven van een kleine extra vergoeding. Bijvoorbeeld om het proces van het verlenen van een vergunning soepel te laten verlopen. Veel ambtenaren hebben een relatief laag salaris en een kleine tip doet soms wonderen. De fooi moet dan wel in verhouding staan tot de geleverde prestatie. Bij corruptie gaat het in de regel om veel grotere bedragen. Dat moet je beslist afwijzen.’
Hij wijst erop dat westerlingen vaak een veel strikter onderscheid maken tussen privé-uitgaven en uitgaven die ze voor het werk kunnen declareren dan collega’s uit Papoea. ‘Dat leidt af en toe tot discussies en een enkele keer tot een harde confrontatie. Zendingswerk is over het algemeen vreugdevol en dankbaar werk. Maar als het gaat over het omgaan met geld en goed, zorgen verschillen in verwachtingen steeds weer voor stress.’

Instabiel

Verkiezingen kunnen leiden tot instabiliteit. Op Papoea verlopen de presidentsverkiezingen over het algemeen vrij rustig. Kroneman vertelt: ‘Dat geldt ook voor de verkiezingen van de gouverneur, zeker wanneer er goede kandidaten uit Papoea zelf zijn. De afgelopen keren zijn steeds Papoea’s gekozen tot gouverneur. De verkiezingen van districtshoofden (bupati’s) verloopt soms wel erg rumoerig, vooral als een zittend districtshoofd niet wordt herkozen. Dat leidt soms zelfs tot vechtpartijen.’
Seppenwoolde vertelt hoe het er in Ecuador aan toe gaat: ‘Ecuador is een relatief rustig land voor Latijns-Amerika. Met een krappere meerderheid dan voorheen is de blijvende regering afgelopen april in het zadel gebleven met een nieuwe presidentskandidaat, Lenin Moreno. In de praktijk moet nog blijken welke maatregelen hij zal treffen. Recent is gebleken dat hij op bepaalde punten afstand neemt van zijn voorganger en dat hij de vicepresident zijn taken heeft afgenomen vanwege vermeende corruptie. Of er daadwerkelijk sprake is van corruptie moet nog blijken in de rechtszaal, maar het is een situatie die de regeringspartij zwaar verdeelt. We hopen en bidden dat het de stabiliteit van de regering en het land niet verder ondermijnt.’

Belasting

Hoe de overheid belasting heft is ook een belangrijk thema. Seppenwoolde geeft aan dat er in Ecuador relatief weinig belasting wordt geheven, zeker in vergelijking met Nederland. ‘Inkomstenbelasting heft de overheid pas vanaf de middeninkomens. Het beleid van de vorige president was vooral gericht op het zwaarder belasten van de rijkere klasse.’ Het is belangrijk om op school goed je best te doen, om later werk te kunnen vinden. Maar als je geen werk hebt en je kunt geld verdienen met iets oneerlijks? Wat zou jij dan doen? Het is soms best moeilijk hoe je goed moet omgaan met geld en met je tijd. Meneer Kroneman en meneer Seppenwoolde vertellen hoe dat in Papoea en Ecuador gaat. Kroneman: ‘De mensen op Papoea betalen over het algemeen geen belasting, maar krijgen zelfs geld van de overheid om de economische structuur in het binnenland te versterken. Dat geld wordt helaas lang niet altijd gebruikt voor de opbouw van het gebied. De financiële verantwoording daarvan is ook niet echt transparant. Verder wordt het geld soms verdeeld onder de bevolking die het dan voor privédoeleinden gebruikt. De laatste tijd is er echter wat meer controle op het gebruik van de door de overheid verstrekte middelen.’
Ondanks zorgen en zaken die niet goed verlopen, zijn er zeker ook bemoedigende voorbeelden. Seppenwoolde. ‘Waar de Heere werkt en het Woord zijn kracht doet, zien we dat de gewetens spreken en andere keuzes worden gemaakt, soms ingrijpende keuzes. Zo ken ik een bouwkundig ingenieur die niet langer publieke contracten aanneemt om niet te hoeven meewerken aan corruptie. Dit betekent flink minder inkomsten dan wanneer hij zou werken in de publieke sector. Toch heeft hij die keus gemaakt.’

Eerder verschenen in Paulus 359 - november 2017