Omgekeerde cultuurschok

Repatriëren is niet hetzelfde als thuiskomen

Werkers keren terug en vinden hun thuisland veranderd. Of zijn zij zelf veranderd? Wat kan de kerkelijke gemeente betekenen voor repatrianten? Ineke Troost, oud-vrouwenwerker in Guinee, deelt haar ervaringen. ‘Ik was mijn thuisgevoel kwijt.’

Door Willianneke Ruit en Jacoline van den Dool

Het gevoel vreemdeling te zijn in eigen land zullen veel gerepatrieerde zendingswerkers herkennen. Ineke Troost is definitief uit Guinee teruggekeerd in 2013 en woont in Middelburg. Nederland was weliswaar haar oude omgeving, maar Ineke zag het niet meer als haar vertrouwde omgeving. Mensen dachten dat haar terugkeer in het vaderland een thuiskomen was. Zo heeft zij dit zelf niet ervaren. ‘Ik was mijn thuisgevoel kwijt.’
In 2018 stelde de heer C.J. van der Maas (zelf oud-zendingswerker) in een lezing dat er verschillende oorzaken zijn voor het zich niet thuis voelen na repatriëring. Vaak is het niet mogelijk om het oude beroep weer op te pakken. Daarnaast zijn in de Nederlandse maatschappij sociaal en cultureel gezien totaal andere dingen belangrijk dan in het zendingsland (denk alleen al aan het tijdsbesef). Bovendien heeft de repatriant tijdens zijn uitzending op geestelijk gebied een leidinggevende rol vervuld. In de thuisgemeente is het niet vanzelfsprekend om weer een dergelijke taak op te pakken.

Wortelen

Voor Ineke was het eerste jaar na haar repatriëring het moeilijkst. Dit was voor een deel te wijten aan de eerste oorzaak: ze had nog geen nieuwe baan. Ook merkte Ineke dat het zendingswerk veel van haar gezondheid had gevraagd. Deze dingen maakten het lastig om zich weer te wortelen in Nederland.
De tweede oorzaak die de heer Van der Maas noemde, is het cultuurverschil. Ineke: ‘Het verschil tussen de warme cultuur in Guinee en de koude cultuur in Nederland is erg groot. Nederland is, in de jaren dat ik hier niet woonde, anders geworden. Zelf ben ik in een bepaald opzicht ook anders geworden. Vooral in het begin na mijn terugkeer viel het mij op hoe individualistisch en consumptie- en prestatiegericht de Nederlandse samenleving is.’ Het was wennen om weer hier te wonen. Ineke miste haar Guineese vrienden, de zon, het heerlijke eten en het zomaar bij mensen naar binnen lopen. ‘Ik maakte culturele fouten; zo pakte ik een cadeautje niet altijd uit en zeker niet in het openbaar. Als me geen stoel werd aangeboden, vond ik het lastig om zomaar te gaan zitten. Ik moest er zelfs aan wennen dat mijn rok niet meer tot mijn enkels reikte.’
Ineke heeft door Gods leiding een plaats gekregen als docent in het middelbaar beroepsonderwijs. Zo heeft haar leven een nieuwe invulling gekregen.

Losgescheurd

Naast het beroep en de culturele omgeving verandert ook de geestelijke rol van een repatriant. Dit is de derde oorzaak die Van der Maas gaf voor de ervaring van een vreemdeling te zijn in eigen land. Bij haar repatriëring had Ineke Troost het gevoel te worden losgescheurd van Guinee. ‘Ik wist me geroepen tot het zendingswerk en hield van het werk dat ik deed en de mensen die op mijn pad kwamen.’ Nu, na vijf jaar in Nederland te zijn, heeft de oud-vrouwenwerker zo nu en dan nog telefonisch contact met enkele Guineeërs, waaronder twee naamgenoten. Ze geeft aan dat ze gesprekken vooral in de persoonlijke sfeer probeert te houden. ‘Als het over werk gaat, probeer ik niet te snel mijn mening te geven. Ik ken de situatie niet meer precies en ben ook geen teamlid meer.’ Verder ziet ze het nu vooral als haar taak om vanaf de zijlijn te bidden voor de werkers op het veld. ‘Ik weet wat het is om in de frontlinie te staan en blijf berichten van het zendingsveld met interesse volgen.’

Laatste fase

Ineke denkt dat ze inmiddels in de laatste fase van repatriëring is aangeland. ‘Daar zijn wel meerdere jaren overheen gegaan en ik blijf het lastig vinden om weer helemaal in te groeien in de Nederlandse cultuur.’ Na jarenlange arbeid op het zendingsveld kijkt Ineke terug op een periode in haar leven die haar heeft verrijkt. ‘Ik heb iets mogen zien van Gods wereldwijde kerk. De cultuur van een land is van invloed op een kerkelijke gemeente. Als culturele gebruiken bijbels gefundeerd zijn, is dat niet erg.’

Wat kunt u doen voor repatrianten?

• Vraag regelmatig hoe het met de repatriant gaat.
• Organiseer een gemeenteavond waar de repatriant een lezing houdt.
• Nodig de repatriant uit om na de kerkdienst langs te komen als hij/zij daar behoefte aan heeft.
• Nodig de repatriant uit om deel te nemen aan een Bijbelstudie of activiteit van een vereniging.

Eerder verschenen in Paulus 368 - september 2019