Verlof houden is meer dan op vakantie gaan

Nieuwe uitgave: Bruin Brood Met Kaas

Een bruine boterham met kaas. Wat kan dat lekker zijn in je verlof, na een lange periode in het buitenland. Waar ter wereld wordt het zo lekker gebakken als in Nederland. Je familie en vrienden binnen bereik. Telefoon en internet doen het altijd. Wat een luxe. Verlofgangers kunnen hier ontzettend van genieten.

Door Gatske Nieuwenhuyzen-de Boer

Dat het verlof meer inhoudt dan een ticket boeken en koffers pakken en nog al eens verlofstress oplevert, is te lezen in de pas verschenen brochure 'Bruin Brood Met Kaas'.
Een aantal jaren geleden hield ZGG een enquête over verlof houden onder haar (ex-)zendingswerkers. De antwoorden gaven inzicht in de manier van verlof houden en de waardering ervan. De zendingswerkers noemden de valkuilen en gaven allerlei tips over het voorkomen van verlofstress. Op basis hiervan is Kees Janse, voormalig bureausecretaris van ZGG, aan de slag gegaan om een ervaringsbrochure over verlof samen te stellen. De brochure is een gezamenlijke uitgave van ZGG en InTransit, een praktijk voor psychologische hulp- en dienstverlening aan zendingswerkers en de organisaties die hen uitzenden.

Skype

De grote veranderingen die zich in de wereld voltrekken op het gebied van communicatie en mobiliteit hebben ook hun weerslag op het verlof houden. Vroeger had men bij het verlof het gevoel dat het allemaal daarin moest gebeuren. Het was vaak lastig om vooraf dingen op afstand te regelen. Er gingen weken overheen voordat briefwisseling had plaatsgevonden. De lijnen zijn nu veel korter geworden. Heel veel zaken kunnen nu gemakkelijk vanaf het werkveld opgepakt worden. Door Skype, e-mail, blogs en sms zijn de contacten tussen thuisfront en veld een stuk gemakkelijker geworden. Dat betekent dat men beter op de hoogte is van elkaars wel en wee. Er hoeft in het verlof ook minder bijgepraat te worden. Thuisland en zendingsveld zijn dichter bij elkaar gekomen. Tegenwoordig leest oma in Nederland via Skype haar kleinkinderen in Peru wekelijks een half uurtje voor.

Aanpassing

Zendingswerkers worden in hun werksituatie vaak omringd door mensen die voortdurend een beroep op hen doen. Als zij er niet voor waken, worden ze door de omgeving geleefd. Gelukkig is er daarom ook gelegenheid om verlof te houden en wat afstand te nemen. Zendingswerkers hebben dat nodig om geestelijk en lichamelijk bij te tanken, om terug te gaan naar hun eigen cultuur en de contacten met het thuisfront weer aan te halen. Maar ook om te vertellen van Gods grote daden, die Hij verricht door het werk van kleine mensen. Om ervaringen te delen met anderen in het thuisland.
Op verlof! Het is meer dan de tent in de ene cultuur tijdelijk sluiten en in de andere cultuur weer opzetten. Het is ook geen synoniem van vakantie houden. De zendingswerker was juist aardig aan het klimaat en de levensomstandigheden op het veld gewend. Op verlof staat er dan weer een hele aanpassing te wachten. Ineens is hij terug in het land waar veel tot in de puntjes geregeld is, waar alles bewegwijzerd is, iedereen keurig in de gordels zit en geclaxonneer ontbreekt. Ineens terug in een land waar veel veranderd is. De prijzen zijn fors gestegen, nieuwe woorden hebben hun intrede gedaan en in de trein zit iedereen verscholen achter een krantje.
Al deze veranderingen, ook die bij de zendingswerker zelf, kunnen in het verlof een gevoel van vervreemding en stress veroorzaken. Dat het gevoel een vreemdeling in eigen land te zijn ('Welcome home stranger') bij definitieve terugkeer ontstaat, is wellicht nog te begrijpen. Maar dat het gevoel van ‘waar hoor ik eigenlijk thuis?’ ook al voorkomt in een verlofperiode, wordt vaak niet verwacht. Het is echt weer even inburgeren in het thuisland. Verlof is een periode van overgang, waarin er veel op de verlofganger kan afkomen.

Voorbereiding

Aan een geslaagde verlofperiode gaat een goede voorbereiding vooraf. In de eerste plaats is het goed als een zendingswerker voor zichzelf helder heeft wat hij van de komende periode in Nederland verwacht. Waar wil ik wonen? Met wie wil ik graag contact hebben? Wat verwacht ik van mijn familie, mijn vrienden, de gemeente? Ook moet hij nadenken over wat anderen van hem verwachten.
In de tweede plaats is het goed om het werk zo goed mogelijk af te ronden of over te dragen voor vertrek. Eventuele vervangers moet hij zo instrueren dat zij weten wat er van hen verwacht wordt. Zo wordt er naar toe gewerkt om de taken voor een bepaalde periode echt te laten rusten en ze pas na het verlof weer op te pakken.
Het verwachtingspatroon van verlofgangers met betrekking tot het verlof kan erg uiteenlopen. Het maakt heel wat uit of met dankbaarheid of met een gevoel van teleurstelling op de afgelopen periode teruggekeken wordt. Er kunnen in de achterliggende tijd ingrijpende dingen gebeurd zijn in de familiekring of in de gemeente. Hoe verschillend deze dingen ook zijn, voorbereiding op verlof is echt belangrijk. Het gebed neemt daarin een belangrijke plaats in.
Voorbereiden op het verlof heeft ook iets in zich van reflectie op de achterliggende periode en bezinning op wat voor ligt. Dit komt vooral tot uiting als nagedacht wordt over het houden van bijeenkomsten en presentaties. Wat is er in de achterliggende periode gebeurd? Wat zijn de hoogte- en dieptepunten? Kan ik straks na het verlof zo verder gaan? Welke boodschap wil ik overbrengen aan mijn achterban?

Kinderen

Als zendingswerkers met kinderen op verlof mogen gaan, vraagt dit een bijzondere voorbereiding. Kinderen die lange tijd geleden Nederland verlieten, hebben soms slechts een vage herinnering aan hun geboorteland. Wat voor ouders thuis is, kan een vreemd land voor de kinderen zijn. Er zijn bijvoorbeeld heel wat voorwerpen en vaardigheden die voor kinderen in Nederland in de basisschoolleeftijd normaal zijn, maar die zendingskinderen niet kennen en beheersen. Zo zien ze in Nederland voor het eerst in hun leven een caravan. Fietsen hebben ze als ze bijvoorbeeld in een bergachtige omgeving opgroeien nooit geleerd. En wat te denken van het spelen met andere kinderen?
Het kind voorbereiden kan door middel van het bekijken van foto’s, (voor)lezen van boeken en vertellen over de Nederlandse cultuur. Als kinderen naar school gaan, is het fijn om een klassenfoto gezien te hebben. Maar ook omgekeerd: een paar foto’s van hun leefwereld op het schoolprikbord in Nederland kan de overgang vergemakkelijken.
Het is goed om na te denken over het aanleren van bepaalde vaardigheden. Moet het kind bijvoorbeeld zwemmen leren? Dan is het handig te weten of hij zo in een zwembad terecht kan of dat er een wachtlijst bestaat. De meeste kinderen hebben behoefte aan structuur in het verlof. Kinderen kunnen daar houvast aan ontlenen.

Invulling

Verlof heeft soms wat tegenstrijdige belangen in zich. Het is een beperkte periode. Zendingswerkers willen graag veel mensen ontmoeten, maar het moet ook een tijd van rust en bezinning zijn. Je moet er zijn voor het gezin en toch voldoende tijd vinden om allerlei zaken met mensen te delen. Het is belangrijk om ervaringen kwijt te kunnen van het zendingsveld, maar ook om open te staan voor de ervaringen van anderen. Mensen van het thuisfront hebben de neiging om zendingswerkers als klankbord te gebruiken, maar niet minder hebben verlofgangers zelf een klankbord nodig voor een stukje reflectie op het werk. Ze willen bewust tijd uittrekken om ook geestelijk bij te tanken, maar vinden er nauwelijks de innerlijke rust voor. Het is nodig om in het verlof sturend op te treden.
Veel verlofgangers hebben er positieve ervaringen mee om in het verlof een vakantie te plannen. Het kan goed zijn om er even helemaal tussen uit te gaan. Zendingswerkers kunnen in hun werk regelmatig geconfronteerd zijn met zaken waarvoor ze nog te weinig toegerust zijn. Een verlofperiode biedt dan een goede mogelijkheid om zich de benodigde kennis of vaardigheid bij te brengen. Dit kan een reden zijn om een langer verlof aan te vragen.

Doelgroep

De brochure ‘Bruin Brood Met Kaas’ is in eerste instantie bedoeld voor zendingswerkers en hun eventuele gezinsleden die met verlof naar Nederland komen. Dit neemt niet weg dat het boekje ook erg geschikt is voor alle anderen die met verlofgangers te maken hebben. In de bijlagen komen we allerlei praktische dingen tegen zoals een checklist verlofplanning, verlofadviezen voor thuisfrontcommissie, gemeente en verlofganger en een lijst met regeldingen in het verlof. Adressen voor opleiding en hulpverlening en websites voor verlofgangers completeren het geheel. Al eerder verscheen als praktische handreiking de brochure ‘Meer dan koffers pakken’ over de repatriëring van zendingswerkers.

The Lord bless you

Voor je het weet komt het eind van het verlof in zicht. De periode om afscheid nemen breekt aan. Het is aan te bevelen om dan een bijeenkomst te organiseren waarop mensen de gelegenheid hebben om elkaar gedag te zeggen. Dit is niet alleen fijn voor degenen die weer naar het zendingsveld vertrekken, maar ook voor de achterblijvers. Voor familie, vrienden en gemeenteleden kan het moment van loslaten zeker zo moeilijk zijn. Wat kan het dan moed en troost geven om te weten dat je elkaar dagelijks mag opdragen in het gebed. Dan zijn er door mensen gemaakte grenzen, die de Geest doorbreekt.
Een zendingswerker schrijft dat zij een fijne tijd in Nederland heeft gehad. Iets wat haar erg opviel was de plaats die God inneemt in het dagelijkse leven. Of eigenlijk: het ontbreken daarvan. 'Wat een verademing om aan het eind van de binnenlandse vlucht naar Enugu de stewardess te horen omroepen toen het vliegtuig landde: ‘Thank you for flying Sosoliso Airlines. Have a nice day and may the Lord bless you’. (Bedankt voor het vliegen met Sosoliso Airlines. We wensen u een fijne dag. De Heere zegene u.)'

Eerder verschenen in Paulus 318 - juli 2010