Waardevolle vangst

Leren door evalueren 

Zouden we wat kunnen leren van onze zusterkerken op het zuidelijk halfrond? Dat is een vraag die me is bijgebleven na het lezen van het artikel ‘Leren van de zendingskerk’ van collega Van Doleweerd. Uit het artikel dat hij schreef naar aanleiding van zijn bezoek aan Nigeria is op te maken dat het onterecht is om de kerk in Nigeria slechts als een jonge, onervaren kerk te benaderen die nog veel (van ons) moet leren. Drie diensten in de jonge gemeente Ogbala Izialeli waren goed voor drie lessen. Wat mij betreft beschamende lessen.

Door P. Eikelboom

Niet alles wat uit een andere cultuur komt, is voor ons bruikbaar of op ons van toepassing. Maar in dit geval mag het ons wel diep raken. Hoe staat het met óns geestelijke gehalte als we in deze spiegel kijken? Dat is toch wel de kernvraag die uit Afrika tot ons komt.
Het eerlijk onder ogen zien van deze vraag valt niet mee. Zonder dat we ons daar (voldoende) van bewust zijn, hebben wij een diepgewortelde opvatting dat we het toch wel beter voor elkaar hebben dan elders in de wereld. Onze opvattingen en oplossingen zijn misschien niet de beste, maar in onze ogen toch wel van de betere soort.
Het is niet nodig om onszelf negatief weg te zetten, alles klakkeloos over te nemen of onze ogen te sluiten voor zwakke kanten van anderen. Maar het mag toch ook niet zo zijn dat we de benadering van anderen maar moeilijk kunnen respecteren en ons er snel voor afsluiten?

Uitgeleerd?

Kinderen zijn erop ingesteld om nieuwe dingen te leren. Bij volwassenen ligt dit vaak wat anders. Het leren gaat meestal wat minder gemakkelijk en soms lijken we ‘uitgeleerd’ te zijn. Uitgeleerd is iets anders dan ‘volleerd’. Uitgeleerd betekent dat er niets nieuws meer wordt bijgeleerd. Het wordt moeilijk als we menen alles al te weten en niet meer openstaan voor nieuwe ideeën of andere benaderingen. Uitgeleerde mensen zijn lastige mensen die niet meer vruchtbaar kunnen zijn. Dat is in de wereld zo en in de kerk niet anders.

Spannend

Zendingswerk geeft altijd spanning. We doen immers niet anders dan werken in andere culturen. Als onze benadering niet uitgaat van respect voor die cultuur en voor allerlei voor ons vreemde gewoonten zullen we nooit werkelijk in contact komen met de bevolking. Tegelijkertijd is ons doel om Gods Woord onverkort te brengen en dat niet te laten verdunnen door culturele bijzonderheden; niet van onszelf en onze eigen (goddeloze) cultuur en niet van een ander en zijn (heidense) cultuur.
Tijdens het recente bezoek van collega Van Doleweerd aan de Nigeria Reformed Church (NRC) is hij in de andere cultuur gestapt en heeft hij met de kerk de voortgang van het werk dat we steunen bekeken en geëvalueerd. Dat is spannend.
Er zijn meer spannende omstandigheden voor de kerk in Nigeria. Er zijn bloedige conflicten tussen aanhangers van de islam en het christendom in Jos, iets noordelijker. De politieke situatie is instabiel door de afwezigheid van een president die krachtig leiding geeft. In de lokale omgeving van de kerk zijn er verschillende stammentwisten. De kerk heeft met al deze dingen uiteraard te maken.

Omgekeerd

Met de NRC zijn in 2009 voor drie jaar afspraken gemaakt waarin is neergelegd wat zij wil doen en bereiken. We zijn het na uitgebreide besprekingen samen eens geworden over de doelen. Nu we bijna halverwege deze periode zijn, is er samen met de kerk in Nigeria gekeken hoe de stand van zaken is. Hoe probeert men de doelen te bereiken en ligt men op koers? Het grootste risico bij zo’n bezoek is dat we met onze westerse blik gaan kijken en beoordelen. Dat is onverstandig en ook wel hoogmoedig. Zo’n opstelling beschadigt verhoudingen. Laten we, om dat te kunnen aanvoelen, ons de omgekeerde situatie eens voorstellen: de broeders uit Nigeria (of Papoea) komen bij ons op bezoek, kijken wat rond en plaatsen vanuit hun perspectief kanttekeningen bij onze kerkdiensten, theologische opleiding, het jeugdwerk, het werk van de vrouwenbond en de evangelisatieactiviteiten vanuit onze gemeenten. Op z’n minst zouden we een open oor en respect verlangen voor onze opvattingen, traditie en uitleg over onze kerk, het werk dat erin gebeurt en de samenleving waarin we leven. Welnu, dat mag omgekeerd ook verwacht worden.

Inhoud

Onze opstelling en houding zijn niet vanzelfsprekend de goede. Dat vraagt inspanning en alertheid. Aan de ene kant mogen en moeten we vragen naar een besteding van middelen voor de doelen die zijn afgesproken. Aan de andere kant is het in de eerste plaats aan de NRC zelf om als kerk te evalueren en te beoordelen of men doelen bereikt heeft of niet. Het is niet altijd gemakkelijk om het oordeel daarover als Nederlandse kerk echt over te laten aan de kerk ter plaatse. Alleen vanuit (wederzijds) respect is een zinvolle en open evaluatie mogelijk waarbij je met respect voor elkaar spreekt en elkaar gelijkwaardig behandelt. De zusterkerk moet daarbij de volle verantwoordelijkheid nemen voor het werk en voor de besteding van het geld. Dat is niet steeds vanzelfsprekend. Bovendien moet de aandacht van het geld (het budget) naar de inhoud (het werk). Het is een van de redenen waarom meerjarenafspraken met een goede evaluatie de voorkeur verdienen: er is meer tijd om doelen te bereiken en je voorkomt ieder jaar terugkerende discussies over nieuwe plannen en geld. Als bovendien in de kerk zelf een goede onderlinge en vooral inhoudelijke verantwoording plaatsvindt, is ook een andere doelstelling bereikt.

Waardevolle vangst

Tijdens het bezoek aan Nigeria werden allerlei activiteiten bezocht. Zo werden vrouwenbijeenkomsten, jongerenactiviteiten en lessen op de theologische school bijgewoond. Zo werden ook diep in de bush de diensten van de jonge gemeente Ogbala Izialeli bijgewoond, de rijke boer Nwobo Missiogo en zijn vrouwen aangesproken op hun heidense leven en de knieën ’s morgens vroeg in het zand gebogen.
Er is tijdens dit bezoek veel gesproken met elkaar, ook met het voormalige moderamen van de laatste synode. Dat speelt immers een belangrijke rol bij het begeleiden en bespreken van de evaluatie van de voortgang van het werk in de kerk. In een open sfeer kun je veel met elkaar op tafel hebben en hoeven er geen onderwerpen gemeden te worden. Dat is dan ook niet gebeurd.
Er zal te zijner tijd nog wel een mooi evaluatieverslag komen over het bezoek. Maar het belangrijkste is nu al doorgegeven. Collega Van Doleweerd heeft vanuit zijn bezoek aan Nigeria iets voor ons meegebracht. Toen hij thuiskwam, heeft hij het net eens leeggeschud. Er kwamen allerlei soorten vissen uit. Waarover hij geschreven heeft, is een waardevolle vangst.

Eerder verschenen in Paulus 317 - mei 2010