Gezond blijven in de tropen

ZGG voelt zich verantwoordelijk voor de gezondheid van werkers 

Het verblijf op andere plaatsen in de wereld brengt andere risico’s met zich mee dan die wij in Nederland kennen. Drinken uit de kraan? Het is in sommige landen erg gevaarlijk. En op bepaalde muggenbeten kun je beter ook maar voorbereid zijn. Wat zijn de gezondheidsrisico’s en wat wordt er gedaan om dit te verminderen?

Door Corien Nederveen en Just van Toor

De meeste zendingsteams bevinden zich op plaatsen waar het met de hygiëne slecht gesteld is. Zeker in combinatie met warmte kan dit grote gevolgen hebben voor de gezondheid. Virussen en bacteriën vermenigvuldigen zich snel en worden van mens tot mens overgedragen. Het is de ervaring dat de medische zorg er vaak van een ander niveau en anders geregeld is dan in Nederland. Alle werkers krijgen hier op een bepaalde manier mee te maken en soms op ernstige wijze.

Keuring

Als het zendingsdeputaatschap iemand benoemt voor de zending, gebeurt dit onder voorbehoud van medische goedkeuring. In een uitgebreide keuring wordt onderzocht of iemand een vergroot risico loopt waardoor uitzending niet verantwoord is. Iemand met een zwak hart kan in Nederland misschien probleemloos functioneren, terwijl het in de vochtige en warme tropen het gezondheidsrisico ernstig vergroot. Onderzoek kan uitwijzen dat uitzending wel mogelijk is, maar onder voorwaarden.
Ook als iemand helemaal gezond lijkt te zijn, is het contact met het Havenziekenhuis belangrijk. In dit ziekenhuis worden allerlei onderzoeken verricht. De aanstaande werker krijgt dan adviezen voor preventieve maatregelen. Daar kunnen inentingen bij horen of middelen tegen bijvoorbeeld malaria. Per land wisselen de omstandigheden nogal. Daarom richt het onderzoek zich helemaal op het beoogde zendingsterrein.
Nadat iemand is goedgekeurd en dus uitgezonden kan worden door de zending, wordt bij het Havenziekenhuis een medisch dossier geopend. In elke verlofperiode wordt de werker opnieuw onderzocht. Zo ontstaat een goed beeld over zijn of haar conditie. ZGG voelt zich namelijk verantwoordelijk voor de gezondheid van zendingswerkers die door de gemeenten worden uitgezonden. Ze gaan immers namens ons uit naar risicovolle gebieden in deze wereld.

Vertrouwensarts

Behalve de kennis en ervaring van de medewerkers van het Havenziekenhuis is er nog iemand met medische kennis bij ZGG betrokken. Het is de vertrouwensarts, huisarts J. Huisman uit Opheusden. Als er op het veld medische vragen zijn, is hij beschikbaar om advies te geven. Hij heeft daarom inzicht in de medische dossiers van zendingswerkers. Dit zijn vertrouwelijke gegevens die niet bekend zijn bij het deputaatschap of op het zendingsbureau. Daarom kunnen zendingswerkers contact met hem zoeken als ze vragen hebben die ze minder gemakkelijk bij andere artsen of bij het zendingsbureau kunnen of willen neerleggen. Denk hierbij bijvoorbeeld aan vragen rond overwerktheid of over het innemen van bepaalde medicijnen. De vertrouwensarts is degene die richting ZGG advies geeft als besloten moet worden of spoedige terugkeer van een werker in verband met ziekte nodig is.

Ritme

In Nederland is het belangrijk een goede balans te vinden bij de invulling van het leven. Op het zendingsveld geldt dat nog veel meer. Elke werker komt daar door schade en schande achter. Werkers die net op het veld aankomen, houden soms nog een tijd het Nederlandse ritme aan. Hun buren kijken met verbazing hoe de nieuwe blanke dorpsbewoners vliegen en draven terwijl zij hun siësta, hun middagrust, houden. In Nederland kun je over het algemeen van acht tot vijf bijna onafgebroken je werk doen en als het moet kun je ook ’s avonds nog het nodige werk verzetten. In de tropen is dat een heel ander verhaal. Een warm en vaak vochtig klimaat zorgt ervoor dat energie heel anders verdeeld moet worden. Rust houden tijdens de warmste uren van de dag is erg belangrijk om het vol te houden.

Repatriëring

Wonen en werken in de tropen brengt risico’s met zich mee. Met goede voorzorgsmaatregelen kunnen, menselijkerwijs, de nodige problemen voorkomen of beperkt worden. Werkers zijn daarvan goed op de hoogte. Toch gebeurt het wel eens dat het niet goed gaat en er ingegrepen moet worden. Belangrijk is dat werkers zichzelf enigszins kunnen redden. Toch is soms een goed opgeleide arts nodig en die is niet altijd in de buurt. In Guinee of Nigeria bijvoorbeeld moet men daar een heel stuk voor rijden. Op Papoea zijn goede ziekenhuizen alleen aan de kust te vinden en zijn vliegdiensten vanuit het binnenland nodig om mensen daar te brengen. Bij ingrijpende situaties moeten werkers soms zelfs naar het buitenland. Terugkeer naar Nederland, medische repatriëring genoemd, is een uiterste middel dat soms ingezet wordt.
Dergelijke acties vragen veel organisatievermogen. Daarom staat in protocollen beschreven wat er door wie gedaan moet worden. ZGG wordt hierin ondersteund door een internationale alarmcentrale. Deze organisatie heeft een wereldwijd netwerk van artsen en ziekenhuizen. Ook kunnen zij snel vluchten boeken, al dan niet met medische ondersteuning aan boord. Wanneer op het zendingsbureau een melding binnenkomt, wordt contact opgenomen met de vertrouwensarts en met de alarmcentrale. Medisch onderlegde medewerkers besluiten dan in overleg met een lokale arts of behandeling elders noodzakelijk is en waar dat dan zou moeten gebeuren.

Meeleven

Op het thuisfront zal niet iedereen zich realiseren welke gezondheidsrisico’s het werken op een zendingsveld met zich meebrengt. Toch is het belangrijk om hier soms aandacht voor te hebben, zodat ook hierin met de werkers kan worden meegeleefd. Ook voor bescherming voor deze gevaren mag op het thuisfront gebeden worden. De zending kan protocollen opstellen en keuringen laten verzorgen, maar het uitgangspunt is de beveiliging waarover we onder andere lezen in Psalm 91: 1: 'Die in de schuilplaats des Allerhoogsten is gezeten, die zal vernachten in de schaduw des Almachtigen.' Alleen met deze beveiliging kan overal gewoond en gewerkt worden. Dat neemt niet weg dat we moeten doen wat we kunnen, omdat een zendingsorganisatie zich verantwoordelijk voelt voor de werkers en hun gezinnen.

 

Gezin op het zendingsveld

Vooral kinderen zijn een kwetsbare groep als het om gezondheid in de tropen gaat. En er zijn er nogal wat die met hun ouders zijn meegegaan naar Albanië, Ecuador of Guinee. Hoe gaan hun ouders hiermee om? Alette Boogaard woont met haar gezin in Albanië en vertelt er iets over.

Welke maatregelen nemen jullie met betrekking tot hygiëne?
Wij drinken geen water uit de kraan, maar kopen drinkwater. Alleen voor het koken gebruiken we kraanwater. Omdat er in Albanië meer gerommeld wordt met chemicaliën die in Nederland niet toegestaan zijn, wassen we groenten en fruit goed voor we ze gebruiken. Er is in Albanië geen Keuringsdienst van Waren die toezicht houdt op de kwaliteit van producten.

Welke risico’s zijn volgens jou het grootst met betrekking tot de gezondheid van jullie en de kinderen?
Tirana is een stad met druk chaotisch verkeer. Ik denk wel eens dat als we een ongeluk zouden krijgen, er dan geen snelle en directe hulp ter plaatse is. Er is hier geen alarmnummer dat je kunt bellen en er is ook geen goed werkende ambulancedienst. Het verkeer in de stad staat vaak volledig vast en het kan tijden duren voor een ambulance bij je is. In veel ziekenhuizen is geen of heel weinig bloed beschikbaar. Heb je bloed nodig, dan is het vrij gebruikelijk dat je zelf mensen regelt die bereid zijn bloed voor je af te staan. In een urgent geval zouden we denk ik een bevriende arts bellen en advies vragen.

Heb je een recent voorbeeld van ziekte of ander probleem waarbij je zelf een diagnose moest stellen en maatregelen nemen? Hoe gaat dat in zijn werk?
Toen we nog in Sarandë woonden, heeft Liselotte in haar eerste jaar anderhalve maand onverklaarbare koorts gehad. Dat liep ’s nachts op tot wel veertig graden, terwijl ze overdag geen zieke indruk maakte en alleen wat verhoging had. Ik maakte me niet erg zorgen omdat ze goed dronk en goed tierde. Wel ben ik ben met haar naar het ziekenhuis geweest, maar werd daar ook niet veel wijzer van. Ik heb toen contact gehad met een bevriende huisarts in Nederland en met hem overlegd hoe te handelen. Dat is in zo’n situatie erg prettig. Gelukkig ging het met Liselotte daarna weer beter en is ze nu volledig opgeknapt.

Is er een arts of een goed ziekenhuis bij jullie in de buurt?
Je kunt zeggen dat er goede medische voorzieningen zijn in Tirana, maar als je bijvoorbeeld geopereerd moet worden en er een complicatie volgt, dan is het maar de vraag of ze daar adequaat op in kunnen spelen. Een niet-Albanese kennis van ons had een acute blindedarmontsteking. Via een relatie kwam hij bij een privékliniek terecht. Voor minder dan € 1500 is hij geopereerd. Toen hij voor de operatie contact zocht met zijn zorgverzekeraar vroegen zij zeer verbaasd: 'Meneer, wilt u zich in Albanië laten opereren?' Ze raadden dat erg af. Gelukkig is alles goed gegaan. Je moet dus in zo’n geval afwegingen maken en dat blijft lastig.

Hebben jullie een eigen ‘gezinsapotheek’ of beschikken jullie daar als team over?
Wij kunnen hier alle mogelijke medicijnen kopen zonder recept! Het enige waar we op moeten letten, is dat de houdbaarheidsdatum niet verlopen is.

Ervaar je dat je in Albanië meer afhankelijk bent van de Heere dan in Nederland als het gaat om je de risico’s die je loopt?
Wij zijn dankbaar dat we gezonde kinderen hebben en zelf ook goed gezond zijn. Naast de gewone griepjes hebben we geen bijzondere problemen gehad. Dat zien we als zorg van de Heere God. Je realiseert je wel dat je toch kwetsbaarder bent. Dat mogen we echter ook in Gods hand leggen.

Eerder verschenen in Paulus 328 - maart 2012

Lees ook het artikel Training, gordels en APK over veiligheid op het zendingsveld.