Training, gordels en APK

Verkeer en veiligheid op de zendingsvelden

Het valt niet mee om van het ene dorp in het andere te komen. Hobbelige zandwegen met grote kuilen vol regenwater maken het rijden met de auto of motor lastig. Het werk roept en daarvoor moet toch vaak een korte of langere tocht ondernomen worden. Boodschappen moeten gedaan worden, kinderen gaan naar school. Kortom, ook in onze zendingsgebieden wordt veel gereisd, maar het verkeer ziet er net wat anders uit dan in Nederland.

Door Wijnanda van Burg

Doodsoorzaak nummer één voor mensen die in het buitenland werken, is een verkeersongeluk. Dat geldt in versterkte mate voor degenen die in ontwikkelingslanden werken. Mannen lopen nog meer risico dan vrouwen en kinderen. Wat zijn de oorzaken daarvan?
De verschillen met het verkeer in Nederland zijn vaak groot. Vaak gelden andere verkeersregels, waarbij het maar de vraag is of men zich ook aan de regels houdt. Theorie-examens zoals bij ons afgenomen door het CBR bestaan over het algemeen niet, dus hoe zou men ook op de hoogte zijn van alle regels? Dat geldt natuurlijk niet alleen voor de inwoners van een bepaald land, maar ook voor mensen uit andere landen die zich daar vestigen (expats). In sommige landen, zoals in Indonesië, wordt links gereden. Dat vergt wat nieuwe verkeersvaardigheden. Het is even wennen om links voorrang te geven in plaats van rechts. Bochten vragen ook wat meer stuurmanskunst als je gewend bent om telkens de rechter weghelft op te zoeken.

Anticipatie

Om werkers van ZGG in het buitenland voor te bereiden op het verkeer is beleid uitgestippeld. Dit beleid is gebaseerd op drie principes: anticipatie, preventie en reactie. Anticiperen, vooruitkijken, is erg belangrijk om verkeersongelukken te voorkomen. Voordat nieuwe zendingswerkers uitgezonden worden, volgen zij een veiligheidstraining. Vaak wordt al vanuit Nederland ingeschat wat de risico’s zijn en welke maatregelen daartegen genomen kunnen worden. Soms wordt deze inschatting zelfs omgezet in regels die een zendingsteam voor zichzelf handhaaft. Zo pakt men in Guinee de auto niet als het donker is, tenzij er een noodgeval is.
Ondanks een goede voorbereiding zijn ongelukken niet altijd te voorkomen. Daarom is het goed om altijd belangrijke telefoonnummers bij de hand te hebben als zich iets voordoet. Het is goed om van tevoren te bedenken hoe medische hulp het beste ter plekke kan komen of hoe een gewonde getransporteerd kan worden naar een plaats waar goede medische zorg is.
In landen waar weinig wegen zijn, worden personen en goederen vaak door de lucht vervoerd. Vliegen kan minstens zoveel risico’s met zich meebrengen als autorijden. In Papoea bijvoorbeeld is het goed om uit te zoeken welke vliegmaatschappijen veilig genoeg zijn om gebruik van te maken.

Preventie

In Nederland is het dragen van gordels verplicht en is het niet toegestaan om op het dak van een auto mee te rijden. Open deuren tijdens het rijden zijn uit den boze en meer dan drie personen op de achterbank zijn niet toegestaan. De praktijk in ontwikkelingslanden leert vaak dat daar een andere mentaliteit heerst. Veiligheid staat niet voorop. Het vervoeren van zo veel mogelijk personen en bagage in één keer lijkt belangrijker te zijn. Als expat is het belangrijk om niet mee te gaan in wat allemaal kan en mag in het verkeer, maar je te gedragen in het verkeer zoals je ook in Nederland zou doen. Het verkeer is onveiliger, dus is het heel verstandig om juist meer veiligheidsmaatregelen te nemen dan in Nederland.

Lokale chauffeur

Het beteugelen van gevaar in het verkeer is erg belangrijk. Auto’s in bijvoorbeeld Nigeria of Ecuador krijgen geen jaarlijkse APK, maar dat betekent natuurlijk niet dat een zendingswerker genoodzaakt is om in een auto te rijden die alleen te starten is door wat draadjes aan elkaar te knopen. Wat soms een goede manier is om je in het verkeer te begeven, is je laten rijden door een ervaren lokale chauffeur. En dan bij voorkeur iemand die al geruime tijd in een veilig uitziende auto rijdt. Daaraan is de rijstijl soms al af te lezen. Een lokaal persoon zal dan misschien wat verkeersregels aan zijn laars lappen, maar hij kent wel de weg en de logische reacties van medeweggebruikers.

Risico's

Het is wel duidelijk dat het verkeer heel wat risico’s met zich meebrengt. Zeker als je een ‘beginneling’ bent in een nieuwe verkeerssituatie. Dan is het goed om zogenaamd ‘defensief’ te rijden, klaar om te reageren op de omgeving, en zeker niet stoer allerlei dingen te doen die in Nederland niet kunnen en mogen. Het is niet voor niets zo dat mannelijke expats meer risico lopen om een ongeluk te krijgen in ontwikkelingslanden. Zij zijn vaak degenen die achter het stuur zitten, de gevaarlijkste plek bij een botsing, en hebben meer de neiging om wat steviger gas te geven.
Natuurlijk zullen de maatregelen die genomen worden niet alle ongelukken kunnen voorkomen. Ook in het verkeer is God Degene Die alles in Zijn handen heeft. Maar dat neemt de verantwoordelijkheid niet weg om als zendingsorganisatie adviezen te geven hoe veiligheid vergroot kan worden.

 

Verkeer en veiligheid in Guinee

Interview met Marien Nijsse, oud-zendingswerker in Boké, Guinee

Hoe ziet het verkeer in de stad Boké eruit?
Zoals in iedere stad heb je rustige en minder rustige gedeelten. Je hebt wegen met veel verkeer en weinig snelheid rondom de markt, gedeelten waar veel verkeer is en waar de snelheid veel hoger ligt, maar ook gedeelten waar heel weinig verkeer is. In de stad zijn de wegen voor een groot deel van een asfaltverharding voorzien, al dan niet aangetast door de tand des tijds. De overige wegen bestaan uit rotsvlakten, die soms periodiek van een rode grondlaag wordt voorzien. Maar deze toplaag spoelt vaak ook weer gedeeltelijk weg. Het verkeer behoort rechts te houden, maar als gevolg van obstakels (bijvoorbeeld een auto met pech) kan de gehele weg in gebruik worden genomen. Verkeersborden zijn er niet veel (meer). Op een van onze reizen door het land zagen we een keer een theorielokaal van een rijschool waar verkeersles werd gegeven. De laatste jaren hebben we wel enkele lesauto’s gezien, maar over het algemeen leert men (vracht)auto rijden door oefening bij een baas. Rijbewijzen worden hoofdzakelijk ‘gekocht’, of men rijdt ‘gewoon’ zonder. Vanaf ongeveer 2008 rijden er in Boké veel taximotoren. Vooral door de komst van deze motoren is het verkeer toegenomen en ook gevaarlijker geworden. Vaak zijn het jonge chauffeurs, die ingeschreven moeten zijn bij de taxicentrale. Daar moeten ze een test doen voor ze daadwerkelijk mogen gaan rijden op een herkenbare (taxi)motor. Het rijgedrag is vaak oorzaak van ongelukken. Doordat er plotseling mensen of schapen en geiten kunnen oversteken is het nodig voorzichtig te rijden.

Hoe zijn jullie door ZGG voorbereid op het omgaan met het verkeer in Boké?
In de voorbereiding én bij de aankomst in Guinee werd er wel aandacht besteed aan de gevaren van het verkeer. Anticiperen is in het verkeer van Guinee heel belangrijk. Vooral zwaarbeladen voertuigen met een hoog zwaartepunt zijn een gevaar op de (slechte) doorgaande wegen. Bij hoge snelheid en een uitwijkmanoeuvre voor een gat in de weg, een geit of lekke band, gebeuren er veel ongelukken. Vooral de lange ritten van taxi’s worden met hoge snelheid afgelegd. Men wil namelijk zoveel mogelijk ritten kunnen maken en men vindt het wel een prestatie om een bepaalde rit heel vlug afgelegd te hebben.

Wat hadden jullie als team voor veiligheidsregels?
Als team (zowel auto- als motorrijders) hadden we de afspraak dat we niet in het donker reden, tenzij in bijzondere gevallen, zoals voor medische hulp. Daarnaast probeerden we op de snelheid te letten, zowel binnen als buiten de bebouwde kom. Deze regels zijn van groot belang omdat je van alles tegen kunt komen, zoals (vracht)auto’s met pech aan de kant of op de weg. Dat is vooral in het donker heel gevaarlijk. ’s Avonds rijden veel vervoermiddelen zonder licht, met groot licht of af en toe even een lichtsein om de weg te kunnen zien. Je moet altijd rekening houden met plotseling overstekende kinderen, volwassenen en ook wel (klein)vee. Richting aangeven is voor veel weggebruikers niet mogelijk vanwege het ontbreken van de knipperlichten. Spiegels zitten niet altijd op de auto of men kijkt er niet in als men van richting verandert.

Heb je zelf negatieve gevolgen van de veiligheidssituatie in het verkeer ondervonden?
Ik heb geen nadelige gevolgen ondervonden van de veiligheidssituatie in het verkeer. Wel is het een feit dat een ‘APK-keuring’ (met handhaving van controle hierop) een hele uitdunning zou geven van het rijdend wagenpark. Ooit is er een verplichting geweest, maar dat was niet te realiseren met slechts enkele keuringstations in een land met een grootte van zeven keer Nederland. Heel het dagelijkse leven is afhankelijk van het vervoer. Het gehoorzamen van alle regels is door de corruptie erg moeilijk. Met geld is alles te regelen en door politiemensen om te kopen wordt er niet naar geldige papieren gekeken.

Waren er protocollen hoe te handelen bij een verkeersongeval?
Als team hadden we de afspraak dat als een zendingswerker betrokken zou raken bij een ongeval men zich niet zou mengen in een discussie, maar direct contact op zou nemen met een politiepost. Als buitenlander heb je nu eenmaal een groter risico op problemen (zeker als er een dode bij valt). Ruggespraak met collega-zendelingen of bevriende lokale mensen is onmisbaar. Uiteraard moet wel eerst gekeken worden naar de hulpverlening. Ambulances die uitrukken bij ongelukken, zoals in Nederland, kent men in Guinee niet. Er zijn geen ambulances of ze worden voor andere doeleinden gebruikt. Bij gewonden wordt de eerst beschikbare auto (vaak een passant) vrijgemaakt voor gewondenvervoer. Dit kan eventueel ook een motor zijn.

De Heere heeft ons (en ons team) in al die jaren willen bewaren voor ernstige ongelukken. Zeker in een ontwikkelingsland word je regelmatig stilgezet bij de genadige bescherming tegen gevaren. Het leven is een damp en de dood wenkt ieder uur.

Eerder verschenen in Paulus 330 - juli 2012

Lees ook het artikel Gezond blijven in de tropen over veiligheid op het zendingsveld.