Belijdenis in een baby-oortje

Rituelen in kraamtijd zijn van groot belang in Ecuador en Guinee

Serie: levensloop (1)

In Guinee krijgt een baby zijn naam op de achtste dag; in Ecuador soms pas veel later. Veel gewoonten rondom de geboorte van een kind zijn anders dan in Nederland. Verschillende werkers doen uit de doeken hoe het eraan toe gaat in hun land.

Door Jacoline van den Dool-Jobse

‘Een bevalling is een belangrijke gebeurtenis. Daar hoort familie bij. In de wachtkamer welteverstaan, want in een Ecuadoraans staatsziekenhuis mag niemand, zelfs de echtgenoot niet, bij de bevalling aanwezig zijn. In een privékliniek is dat de laatste jaren veranderd.' Aan het woord is Jan-Henry Seppenwoolde, die met zijn gezin in Machala woont. ‘Thuisbevallingen zijn er eigenlijk niet’, vertelt hij. ‘Ook worden in het stedelijke gebied heel veel keizersneden uitgevoerd.’
In Guinee vindt de geboorte van een kind meestal juist wel thuis plaats. Willemiek de Wit beschrijft welke gebruiken hierbij horen. ‘Oudere vrouwen zijn erbij aanwezig en dragen zorg voor de moeder en de kleine. Ook zorgen zij ervoor dat de placenta vrij snel na de bevalling wordt begraven. Dit gebeurt zorgvuldig. Ze stoppen de moederkoek in een plastic zak en knopen deze goed dicht, zodat er geen vieze aarde in kan komen. Eén van de vrouwen begraaft de zak in de tuin.’

Grondige wasbeurt

Reinheid staat hoog aangeschreven binnen de islam en dat geldt ook in Guinee. ‘Een pasgeboren baby krijgt een grondige wasbeurt,’ vertelt Willemiek. ‘Met water en zeep wassen de aanwezige vrouwen het kindje. Ze poetsen als het even kan alle huidsmeer weg. Dit wassen van de pasgeborene gebeurt vaak buiten, achter het huis. Er is alle tijd en aandacht voor dit gebruik. Het is een moment vol vreugde om het nieuwe leven, een echt vrouwen-onder-elkaar moment. Dat het voor de baby een nogal koude ervaring moet zijn, lijkt van minder belang. Regelmatig giet men een mandje van dit eerste waswater in het mondje om de baby van binnen ook schoon te maken. Daarna wordt de nieuwe wereldburger wel warm aangekleed.’
Na het wassen en aankleden wordt de nieuwgeborene als eerste aan de vader getoond. Hij neemt de baby aan en is degene die de eerste keer de belijdenis fluistert in de oren van de baby: ‘Allah is groot’ enzovoort. Dit gebed fluistert hij drie keer in het rechteroortje van de baby en drie keer in het linkeroortje.
De eerste dagen gaat de baby van hand tot hand. Familie, buren en bekenden komen langs om het kind en de kraamvrouw te groeten. Ook al ligt de pasgeborene diep te slapen, het is tijdens dit kraambezoekje wel de bedoeling om de baby even in de armen te nemen en hem of haar aan te spreken en welkom te heten.

Slappe kippensoep

Een Guineese kraamvrouw krijgt de eerste week na de bevalling tot de achtste dag een week van rust. Ze verblijft in en om het huis en wordt vrijgesteld van huishoudelijke taken. Deze worden overgenomen door familieleden en buren. De moeder krijgt hiermee de gelegenheid zich helemaal te wijden aan de zorg voor haar baby.
In Ecuador gaat na de geboorte een periode van veertig dagen in, die de kraamvrouw vaak doorbrengt bij haar moeder, of met de moeder of familie in huis. Jan-Henry: ‘Het dieet bestaat grotendeels uit slappe kippensoep, bijna zes weken lang. Daarna zou de vrouw sterk genoeg moeten zijn om weer aan de slag te gaan. In de armere wijken zijn echter ook vrouwen die met een paar weken al aan het werk moeten om eten te verdienen. Soms is de vader al lang uit het zicht geraakt of wilde niet weten van het kind. Een hard gelag voor een pas bevallen vrouw.’

Gefluisterd

In Guinee staat de dag van de naamgeving vast: de achtste dag na de geboorte. Het is een religieuze ceremonie. Fennie Haase, die net als familie De Wit in Garama woont, zegt hierover: ‘Als het even kan slachten de ouders daarbij een dier als offer. Dan is het een feestelijke gebeurtenis en spreekt men de naam van het kindje openlijk uit.’ Peter de Niet, uit dezelfde woonplaats, vult aan: ‘Is er geen geld om een geit te kopen, dan wordt de naam in het oor van de baby gefluisterd. Het is de bedoeling om later alsnog een offer te brengen.’ Fennie vertelt verder: ‘Meestal geeft de vader zijn kind een islamitische naam. Vernoemen naar een familielid of een bekende is gebruikelijk. De vernoemde heeft ook een rol in het leven van het kind. Deze persoon dient bij te dragen in de opvoeding en vorming van het kind. Als een baby vernoemd is naar een zendeling, wordt er gefronst en gevraagd of de naam wel in de koran voorkomt.’

Aangifte

De naam van een Ecuadoraans kindje is niet altijd direct na de geboorte bekend. Meestal is de naam pas definitief op het moment van aangifte bij de burgerlijke stand. Dit kan tot wel drie maanden na de geboorte. Naamgeving heeft alles te maken met de gezinssituatie. Het is bijvoorbeeld afhankelijk van de vader, omdat hij met het geven van zijn achternaam de wettelijke rechten en financiële verplichtingen op zich neemt. Soms is er een andere reden om het uit te stellen, dan moet eerst duidelijk worden wie de vader is.
Een kind krijgt in Ecuador twee voornamen en twee achternamen. Jongens krijgen vaak één voornaam via hun vader. De achternamen zijn de eerste achternamen van de vader en de moeder. Wanneer de vader het kind niet erkent, worden de beide achternamen van de moeder gebruikt.

Kinderdoop

Als het gaat om religieuze gebruiken, is in Ecuador de kinderdoop van groot belang. Vanwege de volkse vorm van het rooms-katholicisme worden kinderen van oudsher jong gedoopt. Jan-Henry legt uit: ‘Een ongedoopt kind zou het risico lopen dat de duivels de ziel meenemen. We hebben meer dan eens een ongeruste moeder erop moeten wijzen dat de doop niet zalig maakt en dat het ontbreken ervan niet tot de verdoemenis leidt. Wel dat de doop samen hoort te gaan met een christelijk leven in de wegen van de Heere. Daartegenover is bijgeloof aanwezig in het leven van de Ecuadoranen. We zien de nodige zuigelingen met een rood armbandje om tegen de kwade invloed.’
Jan-Henry voegt eraan toe: ‘Na de geboorte is een bezoekje altijd welkom. Voor de zendingswerkers zijn zulke kraambezoeken goede gelegenheden om het Woord te openen. Daarna komt nogal eens de vraag of het kind bij ons gedoopt kan worden. De gemeenteleden weten inmiddels dat we niet dopen uit bijgelovigheid, maar vanwege het genadeverbond dat zichtbaar wordt in de gemeente. Ook delen we speciale evangelisatieboekjes uit met toepasselijke Bijbelteksten.’

Waardig mensenkind

Zijn er in Garama ook gelegenheden om Bijbelse woorden en waarden door te geven? Peter de Niet antwoordt: ‘Als er bij vrienden, bekenden of lokale werkers kinderen geboren worden, leven we hartelijk mee op deze mooie momenten. Als het even kan zijn we bij de naamgeving aanwezig. We willen daarin laten merken dat een kind, hoe klein het ook is, in bijbels licht al een waardig mensenkind is. In onze omgeving bemerken we, zolang het kind nog niet rijp (volgroeid) is, wel eens de houding: we kijken het wel aan of hij/zij het gaat redden. Niet dat kinderen onbelangrijk zijn, want zij zullen later voor je zorgen in je oude dag. Mede daarom is het verdrietig als kinderen (jong) sterven. Op zulke momenten proberen we er ook te zijn. Soms leidt dat tot gesprekken over kinderen krijgen en over het verdriet als je kinderen weer verliest. Daarbij kunnen vele voorbeelden uit het Oude Testament aangehaald worden, die over soortgelijke ervaringen spreken.’

Kindersterfte

In Ecuador is de zuigelingensterfte met 17,93 per 1000 kinderen tussen 0 en 1 jaar hoger dan in Nederland (3,66/1000). (Bron: index mundi, 2015) Voor Guinee is dit getal veel hoger: 55 of 65 kinderen per 1000 levendgeborenen (bron Unicef 2014) Willemiek de Wit noemt meerdere redenen voor de hoge kindersterfte. ‘Kinderen zijn tijdens hun eerste levensjaren erg kwetsbaar. Een belangrijke oorzaak hiervan is de eenzijdige (bij)voeding die kinderen krijgen. Vooral ondervoede kinderen zijn extra vatbaar voor infectieziekten. Daarnaast zijn kinderen ook kwetsbaar door de lage hygiënestandaard. Een andere oorzaak van de hoge kindersterfte is het té laat inroepen van medische zorg.’

Eerder verschenen in Paulus 360 - januari 2018

Lees ook de andere artikelen in deze serie
Huwelijk als oudedagsvoorziening (2)
Een (on)vervuld verlangen (3)
Flesjes verkopen op je tachtigste (4)
Het einde van de levensloop (5)